ПАВЕЛ БІСКУП
СЛУГА СЛУГАЎ БОЖЫХ
З АЙЦАМІ СВЯТОГА САБОРУ
НА ВЕЧНУЮ ПАМЯЦЬ

ДЭКЛАРАЦЫЯ
ПРА АДНОСІНЫ КАСЦЁЛА ДА НЕХРЫСЦІЯНСКІХ РЭЛІГІЙ
«NOSTRA AETATE»

1. У наш час, калі чалавецтва з кожным днём усё больш яднаецца і калі ўзрастае ўзаемазалежнасць паміж рознымі народамі, Касцёл старанна разважае над тым, якімі павінны быць яго адносіны з нехрысціянскімі рэлігіямі. У сваім абавязку ўмацоўваць еднасць і любоў паміж людзьмі, а нават паміж народамі, ён перш за ўсё звяртае ўвагу на тое, што яднае людзей і што вядзе іх да еднасці.

Усе народы ўтвараюць адну супольнасць, маюць адно паходжанне, таму што Бог рассяліў увесь чалавечы род па ўсім зямным абшары(1) у іх адна канчатковая мэта — Бог. Яго Провід, сведчанне дабрыні і збаўчыя намеры ахопліваюць усіх(2), пакуль выбраныя не аб’яднаюцца ў Святым Горадзе, святлом якога будзе хвала Бога і дзе народы будуць хадзіць у Яго святле(3).

Людзі чакаюць ад розных рэлігій адказу на запаветныя таямніцы чалавечай экзістэнцыі, якія сёння, як і ў папярэднія часы, глыбока ўзрушваюць сэрцы людзей: кім ёсць чалавек, які сэнс і мэта нашага жыцця, што такое маральнае дабро і грэх, адкуль і дзеля чаго ўзнікае цярпенне, які шлях вядзе да сапраўднага шчасця, што такое смерць, суд і адплата пасля смерці, і ўрэшце, чым ёсць апошняя і невымоўная таямніца, што ахоплівае нашае існаванне, з якой мы бяром пачатак і да якой імкнемся.

2. Ужо са старажытнасці і да цяперашняга часу ў многіх народаў існуе пэўнае адчуванне таямнічай сілы, якая прысутнічае ў хадзе спраў і ў падзеях чалавечага жыцця, а часам і прызнанне Найвышэйшага Боства ці нават Айца. Гэтае адчуванне і гэтае прызнанне напаўняе іх жыццё глыбокім рэлігійным зместам. Рэлігіі, якія звязаны з прагрэсам культуры, імкнуцца адказаць на гэтыя ж пытанні пры дапамозе больш далікатных паняццяў і больш распрацаванай мовай. Так, у індуізме людзі даследуюць боскую таямніцу і прадстаўляюць яе ў незлічонай колькасці міфаў і ў глыбокіх філасофскіх разважаннях. Яны шукаюць вызвалення ад клопатаў нашага стану або праз розныя формы аскетычнага жыцця, або праз глыбокую медытацыю, або звяртаючыся да Бога з любоўю і даверам. Будызм, у розных сваіх формах, прызнае радыкальную недастатковасць гэтага зменлівага свету і навучае таму шляху, на якім людзі з пабожнай і даверлівай душой могуць дасягнуць стану дасканалай свабоды або найвышэйшага прасвятлення ўласнымі сіламі ці пры дапамозе звыш. Падобна і іншыя рэлігіі, якія сустракаюцца ў свеце, імкнуцца рознымі спосабамі задаволіць неспакойнае сэрца чалавека, прапануючы шляхі; г.зн. вучэнні і правілы жыцця, а таксама сакральныя абрады.

Каталіцкі Касцёл не адмаўляе нічога, што ў гэтых рэлігіях ёсць праўдзівага і святога. Ён са шчырай павагай разглядае той спосаб дзеянняў і жыцця, тыя прадпісанні і вучэнні, якія, хоць і значна адрозніваюцца ад таго, што развівае і чаму навучае Касцёл, усё ж часам адлюстроўваюць промень той Праўды, якая асвячае ўсіх людзей. Сапраўды, Касцёл абвяшчае і заўсёды павінен абвяшчаць Хрыста – «дарогу, праўду і жыццё» (Ян 14, 6), у якім людзі знаходзяць паўнату рэлігійнага жыцця і праз якога Бог прымірыў усё з сабою(4).

Таму Касцёл заклікае сваіх дзяцей, каб праз дыялог і супрацоўніцтва з паслядоўнікамі іншых рэлігій яны разважліва і з любоўю, даючы сведчанне веры і хрысціянскага жыцця, прызнавалі, захоўвалі і падтрымлівалі тыя духоўныя і маральныя даброты, а таксама сацыяльна-культурныя каштоўнасці, якія ў іх знаходзяцца.

3. Касцёл з павагай ставіцца да мусульманаў, якія пакланяюцца адзінаму Богу, жывому і самаіснаму, міласэрнаму і ўсемагутнаму, Стварыцелю неба і зямлі(5), які размаўляў з людзьмі. Яны імкнуцца ўсёй душой падпарадкоўвацца Яго пастановам, нават патаемным, як падпарадкаваўся Богу Абрагам, да якога ахвотна звяртаецца ісламская вера. Хоць яны не прызнаюць Езуса Богам, аднак ушаноўваюць Яго як прарока, ушаноўваюць таксама Яго Маці, Дзеву Марыю, а часам нават з пабожнасцю Яе заклікаюць. Акрамя гэтага, яны чакаюць дзень Суда, калі Бог будзе справядліва ўзнагароджваць усіх уваскрослых людзей. Таму яны цэняць маральнае жыццё і пакланяюцца Богу асабліва праз малітву, міласціну і пост.

Паколькі на працягу стагоддзяў паміж хрысціянамі і мусульманамі ўзнікала нямала спрэчак і варожасці, Святы Сабор заклікае ўсіх забыць мінулае і шчыра імкнуцца да ўзаемаразумення, а таксама разам захоўваць і падтрымліваць на карысць усяго чалавецтва сацыяльную справядлівасць, маральныя каштоўнасці, спакой і свабоду.

4. Разважаючы над таямніцай Касцёла, Святы Сабор памятае пра лучнасць, якая духоўна яднае людзей Новага Запавету з нашчадкамі Абрагама.

Таму Хрыстовы Касцёл прызнае, што асновы яго веры і абрання знаходзяцца, паводле збаўчай таямніцы Бога, ужо ў патрыярхаў, Майсея і прарокаў. Ён вызнае, што ўсіх хрысціянаў, сыноў Абрагама па веры,(6) датычыць заклік гэтага патрыярха і што збаўленне Касцёла таямніча прадказана выйсцем выбранага народу з зямлі няволі. Таму Касцёл не можа забыцца на тое, што ён атрымаў аб’яўленне Старога Запавету праз той народ, з якім Бог у сваёй невымоўнай міласэрнасці пажадаў заключыць старажытны Саюз, і што ён атрымаў жыццё ад кораня ўрадлівага аліўкавага дрэва, да якога прывіты былі галіны дзікай масліны — язычнікі(7). Сапраўды, Касцёл верыць, што сваім крыжом Хрыстус, наш спакой, прымірыў юдэяў з язычнікамі і ў сабе ўчыніў з іх адно(8).

Касцёл заўсёды памятае словы апостала Паўла пра яго братоў па крыві, якім належыць «усынаўленне, і хвала, і запаветы, і ўстанаўленне законаў, і Божае служэнне, і абяцанні; да іх належаць айцы, і з іх паводле цела — Хрыстус» (Рым 9, 4-5), Сын Дзевы Марыі. Ён таксама памятае, што Апосталы, фундамент і апора Касцёла, а таксама большасць першых вучняў, якія абвяшчалі Евангелле Хрыста, выйшлі з габрэйскага народу.

Як сцвярджае Святое Пісанне, Ерузалем не пазнаў часу свайго наведвання(9). Большасць габрэяў не прынялі Евангелле, а многія з іх нават перашкаджалі яго распаўсюджванню(10). Ня­гледзячы на гэта, паводле слоў Апостала, дзеля сваіх айцоў юдэі дагэтуль застаюцца ўмілаванымі Богам, таму што Бог не забірае сваіх дароў і паклікання(11). Разам з прарокамі і гэтым Апосталам Касцёл чакае таго дня, вядомага толькі Богу, калі ўсе народы звернуцца да Пана адным голасам і будуць служыць Яму аднадушна (пар. Саф 3, 9)(12).

Паколькі агульная духоўная спадчына хрысціянаў і юдэяў вельмі вялікая, Святы Сабор хоча захоўваць і падтрымліваць узаемаразуменне і пашану, якія заўсёды з’яўляюцца плёнам біблійных і тэалагічных даследаванняў, а таксама братэрскага дыялогу.

Хаця юдэйскія ўлады і іх прыхільнікі дамагаліся смерці Хрыста(13), аднак у тым, што было здзейснена падчас Яго мукі, нельга абвінавачваць усіх без выключэння ні тагачасных, ні сучасных юдэяў. Хоць Касцёл і з’яўляецца новым Божым народам, аднак нельга прадстаўляць юдэяў ні як адкінутых Богам, ні як праклятых, сцвярджаючы, што гэта нібыта паходзіць са Святога Пісання. Таму ў катэхетычнай працы і ў прапаведаванні Божага слова ўсе павінны імкнуцца не навучаць таму, што не адпавядае праўдзе Евангелля і духу Хрыста.

Больш за тое, Касцёл, які асуджае любы пераслед людзей, памятаючы пра агульную з юдэямі спадчыну, натхнёны не палітычнымі меркаваннямі, але евангельскім духам любові, аплаквае нянавісць, пераслед і ўсе праявы антысемітызму, скіраваныя калі-небудзь і кім-небудзь супраць юдэяў.

Акрамя таго, Хрыстус, як заўсёды сцвярджаў і працягвае сцвярджаць Касцёл, паводле сваёй бясконцай любові дабравольна прыняў муку і смерць за грахі людзей, каб усе атрымалі збаўленне. Таму Касцёл у сваёй пропаведзі павінен абвяшчаць крыж Хрыста як знак Божай усеабдымнай любові і як крыніцу ўсялякай ласкі.

5. Мы не можам заклікаць Бога, Айца ўсіх, калі адмаўляемся паводзіць сябе па-братэрску з кожным чалавекам, створаным паводле Божага вобраза. Адносіны чалавека з Богам Айцом і з іншымі людзьмі, яго братамі, настолькі звязаны паміж сабою, што Пісанне кажа: «Той, хто не любіць, не ведае Бога» (1 Ян 4, 8).

Гэта руйнуе асновы кожнай тэорыі ці практыкі, якія ўводзяць паміж людзьмі ці паміж народамі адрозненні, што закранаюць чалавечую годнасць і вынікаючыя з яе правы.

Касцёл асуджае, як варожую духу Хрыста, любую дыскрымінацыю і прыгнёт людзей з-за іх нацыянальнай прыналежнасці, колеру скуры, грамадскага становішча ці рэлігіі. Таму, ідучы ўслед за святымі апосталамі Пятром і Паўлам, Святы Сабор горача заклікае хрысціянаў рабіць добро сярод народаў (пар. 1 П 2, 12) і, калі гэта магчыма і залежыць ад іх, жыць у спакоі з усімі людзьмі(14), каб сапраўды стаць сынамі Айца, які ў нябёсах(15).

Усё, што абвешчана ў гэтай Дэкларацыі — у цэлым і паасобку — ухвалена Айцамі Святога Сабору. Апостальскай уладай, дадзенай Нам Хрыстом, Мы разам з Дастойнымі Айцамі ў Духу Святым зацвярджаем, прымаем, пастанаўляем і загадваем абнародаваць гэтыя саборныя пастановы дзеля Божай хвалы.

Рым, у св. Пятра, 28 кастрычніка 1965г.

Я, Павел, Біскуп каталіцкага Касцёла

(Ідуць подпісы Айцоў)

Першапачатковы тэкст сустрэў на Саборы як падтрымку, так і крытыку. Перапрацаваны і прадстаўлены на сесію 1964 года, ён быў абвешчаны 28 кастрычніка 1965 года. Дакумент заклікае ўсіх людзей пераадолець рэлігійныя канфлікты, разам пашыраць маральныя каштоўнасці, спакой, справядлівасць і свабоду. Сабор прызнае, што глыбокія пошукі сэнсу і прага боскага крыюцца ў кожным чалавеку. Нехрысціянскія рэлігіі адпавядаюць прынцыпам чалавечай мудрасці, прызнаючы існаванне вышэйшай сілы; іслам, юдаізм і хрысціянства прапаноўваюць бачанне Бога – адзінага Стварыцеля, які стварыў чалавека і дасць яму ўзнагароду ці пакаранне паводле яго спраў. Дакумент жадае дня з’яднання ў Хрысце з нашымі старэйшымі братамі габрэямі, асуджае антысемітызм.

__________________

(1) Пар. Дз 17, 26.

(2) Пар. Мдр 8, 1; Дз 14, 17; Рым 2, 6-7; 1 Цім 2, 4.

(3) Пар. Ап 21, 23-24.

(4) Пар. 2 Кар 5, 18-19.

(5) Пар. S. GREGORIOS VII., Epist. III, 21 ad Anazir (Al-Nasir), regem Mauritaniae, ed. E. Caspar in MGH, Ep. Sel. II (1920) I, p. 288, 11-15; PL 148, 451A.

(6) Пар. Гал 3, 7.

(7) Пар. Рым 11,17-24.

(8) Пар. Эф 2, 14-16.

(9) Пар. Лк 19, 44.

(10) Пар. Рым 11, 28.

(11) Пар. Рым 11, 28-29; Conc. Vat. II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen Gentium: AAS 57 (1965) p. 20.

(12) Пар. Іс 66, 23; Пс 66 (65), 4; Рым 11, 11-32.

(13) Пар. Ян 19, 6.

(14) Пар. Рым 12, 18.

(15) Пар. Мц 5, 45.