[DE - EN - ES - FR - IT - LA - PL - PT]

KONGREGACJA EDUKACJI KATOLICKIEJ
(Insytucji Studiów wyższych)

_________________________________

INSTRUKCJA

Studia prawa kanonicznego w świetle reformy procesu małżeńskiego

Aby wyjść na przeciw nowym wymogom zawartym w Motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus[1] oraz Mitis et misericors Iesus[2], na temat reformy procesów kanonicznych dotyczących spraw o orzeczenie nieważności małżeństwa, Kongregacja Edukacji Katolickiej, w zakresie swojej kompetencji dotyczącej akademickich instytucji studiów kościelnych, wydaje niniejszą Instrukcję w celu zachęcenia oraz wskazania kierunków dla studiów prawa kanonicznego.

Instrukcja w pierwszym punkcie rozpoczyna się od spojrzenia na aktualną sytuację instytucji, które zajmują się nauczaniem prawa kanonicznego w Kościele powszechnym, w celu wskazania środków i punktów krytycznych oraz by podkreślić znaczenie zagwarantowania należnego poziomu akademickiego wspomnianych instytucji w służbie Kościoła.

W perspektywie reformy procesów wskazanej przez te Motu propria, drugi punkt określa, oprócz funkcji przewidzianych już przez normy prawa kanonicznego, nowe funkcje zawarte w tejże reformie.

W trzecim punkcie są zaproponowane niektóre możliwe kursy kształcenia dla różnych poziomów kompetencji, konieczne dla wykonywania różnych funkcji.

Ostatni punkt Instrukcji zawiera normy kierowane do Wielkich Kanclerzy oraz władz akademickich Instytucji prawa kanonicznego, Wydziałów Teologii oraz Uniwersytetów Katolickich.

Niniejsza Instrukcja zostaje opublikowana po szerokiej konsultacji oraz po pozytywnym zaopiniowaniu przez Najwyższy Trybunał Sygnatury Apostolskiej. 

1. Aktualna sytuacja instytucji prawa kanonicznego

Do instytucji, które zajmują się nauczaniem prawa kanonicznego w Kościele powszechnym należą: Wydziały, Instytuty ad instar Facultatis, Instytuty sui iuris I oraz II cyklu oraz Instytuty agregowane oraz inkorporowane do Wydziałów Prawa Kanonicznego, erygowane lub zatwierdzone przez Stolicę Apostolską.

Wspomniane instytucje od dawna pełnią cenną służbę Kościołowi[3], odpowiadając na liczne zapotrzebowania, które w ostatnim czasie coraz częściej się pojawiają. Przyjmując konkretne propozycje zawarte w wyżej wymienionych Motu propria, została uczyniona pogłębiona analiza liczby, jakości akademickiej oraz rzeczywistych zdolności wspomnianych instytucji kościelnych w celu odpowiedzenia na nowe wyzwania[4].

W tym, co dotyczy ich natury i celu, kościelne instytucje akademickie są zobowiązane do uaktualnienia swoich statutów, stosując Dekret Novo Codice, oraz przedstawienia je do zatwierdzenia przez Kongregację Edukacji Katolickiej, która jest gwarancją jakości oraz uznawania tytułów również poza obrębem rzeczywistości kościelnej.

Wykładowcy stanowią zasadniczą strukturę instytucji akademickich. W ostatnich latach odnotowuje się generalnie zmniejszenie ich ilości, jak również wzrost liczby sytuacji, w których wielu z nich nie jest w stanie dalej kontynuować rozwoju pracy naukowej, ponieważ są zaangażowani do zajęć na innych wymagających urzędach kościelnych albo w niezbędnej działalności mającej charakter pomocy zewnętrznej (jak np. w trybunałach). W celu pokonania powyższej trudności oraz zapewnienia obecności wykładowców zatrudnionych na pełny etat, przymuszeni tą sytuacją - w różnych przypadkach – profesorowie zostali poproszeni, aby przenieśli się na krótki czas do innych instytutów.

Odnośnie do studentów, zauważa się w ogólności zmniejszenie liczby zapisanych, co w niektórych sytuacjach nie wystarcza do utrzymania odpowiedniej działalności akademickiej. Rosnąca obecność studentów świeckich pozostaje elementem niewątpliwie cennym oraz stymulującym; niemniej jednak, w porównaniu do przeszłości, czynnik ten zwiększa złożoność problemu zorganizowania i zarządzania studiami – przede wszystkim z powodu studentów którzy nie ukończyli studiów teologicznych – i z tego powodu, wymaga to głębszego rozpatrzenia.

Również plany studiów (czas trwania, określenie kursów przygotowujących celem spełnienia kryteriów do podjęcia studiów prawa kanonicznego, jak również kursy drugiego stopnia) muszą zostać ponownie przemyślane, w szczególności w przypadku studentów, którzy nie mają odpowiedniego przygotowania filozoficzno-teologicznego. W tym kontekście, należy także uregulować przepisami kursy, które odbywają się poprzez formę nauczania na odległość (e-learning).

Kongregacja Edukacji Katolickiej towarzyszy oraz wspiera instytucje w ich podstawowym zadaniu zagwarantowania jakości studiów prawa kanonicznego, w celu przygotowania przyszłych wykładowców, w większym zaangażowaniu w badania naukowe, w trosce o publikacje oraz w promowaniu sympozjów i seminariów otwartych na uczestników z zewnątrz instytucji. Jest bowiem mile widziana bardziej rozwinięta komunikacja w celu dania możliwości innym spoza środowiska, poznania pracy instytucji kościelnych oraz wnoszenia do dyskusji kulturowej tematów prawa kanonicznego.

Aby osiągnąć wymienione cele, jest rzeczą absolutnie konieczną należyte zastosowanie istniejących instrumentów prawnych, to znaczy: Konstytucji Apostolskiej Veritatis gaudium[5], załączonych Ordinationes[6] oraz Dekretu Novo Codice[7], w których zostały zawarte wymagania w celu zagwarantowania jakości nauczania prawa kanonicznego, tak na wydziałach oraz w właściwych instytutach, jak również na Wydziałach Teologii. Do wskazanych instrumentów prawnych dołączają dyspozycje zawarte w niniejszej Instrukcji.

2. Osoby zaangażowane we wprowadzenie bieżącej reformy prawa procesowego

Nowe dyspozycje zawarte w tych Motu propria wymagają zróżnicowanego przygotowania różnych osób powołanych do pracy w sądach kościelnych. Do wykonywania urzędów już przewidzianych przez Kodeks Prawa Kanonicznego, reforma wprowadzona przez papieża Franciszka wskazuje rzeczywiście inne osoby w celu zagwarantowania odpowiedniego działania sądów.

Należy wymienić osoby, które bezpośrednio lub pośrednio są zaangażowane w sprawy sądownictwa kościelnego, na różnych poziomach aktywności powiązanych z procesami kanonicznymi dotyczącymi orzekania nieważności małżeństwa:

- Biskup, dla którego kan. 378, § 1, n. 5 wymaga «doktoratu lub przynajmniej licencjatu z Pisma Świętego, teologii lub prawa kanonicznego, uzyskanego w instytucie studiów wyższych, zatwierdzonym przez Stolicę Apostolską, lub prawdziwej biegłości w tych dyscyplinach»[8]. Taka znajomość nauk świętych (także bez stopni akademickich) wraz z łaską sakramentalną święceń biskupich jest wystarczająca dla każdego Biskupa, przez swą naturę w pełni odpowiednią, do przeprowadzenia każdego procesu małżeńskiego, także tego skróconego [9]. Co jednak nie wyklucza, że roztropność może podpowiadać biskupowi, aby zaangażować współpracowników jeszcze bardziej kompetentnych w prawie kanonicznym, co jednak zawsze pozostawia się pełnej dyskrecji według okoliczności poszczególnych przypadków;

- instruktor lub audytor, dla których przewiduje się zatwierdzenie przez biskupa moderatora, winien wyróżniać się znajomością doktryny, bez wymogu tytułu akademickiego (zob. kan. 1428, § 2 KPK; kan. 1093, § 2 KKKW);

- asesor, od którego bieżąca reforma wymaga biegłości w naukach prawnych lub humanistycznych (zob. kan. 1673, § 4 KPK; kan. 1359, § 4 KKKW);

- kierownik kancelarii trybunału winien być osobą «o nieposzlakowanej opinii i ponad wszelkim podejrzeniem» (zob. 483, § 2 KPK; kan. 253, § 2 KKKW i art. 63 DC[10]);

- notariusz (zob. 483, § 2 KPK; kan. 253, § 2 KKKW i art. 63 DC);

- biegli: dla analizowania spraw z niezdolności psychicznej «maxime curandum est ut periti seligantur qui principiis anthropologiae christianae adhaereant» (art. 205, § 2 DC);

- adwokaci oraz adwokaci stali, dla każdego z nich wymaga się, aby byli «doctor in iure canonico, vel alioquin vere peritus» (kan. 1483 KPK; zob. kan. 1141 KKKW); nie wyklucza się, że uregulowanie, które określa wpis na listę adwokatów w określonym trybunale lub też tylko dopuszczenie do obrony w konkretnym trybunale będzie wymagało tytułu akademickiego doktora lub licencjata w prawie kanonicznym; kan. 1483 KPK oraz kan. 1141 KKKW określają bowiem jedynie minimum wymagane do pełnienia zadań adwokata. Moderator trybunału, w wypadku braku stopnia akademickiego, winien dokładnie zweryfikować czy adwokat jest w posiadaniu prawdziwej biegłości sądowej, którą normalnie zapewnia jedynie stopień akademicki;

- doradcy, o których w art. 113, § 1 DC oraz w artykułach 2-5 Ratio procedendi dołączonego do Motu proprio, dotyczący badania przedprocesowego w przedmiocie skargi o nieważność małżeństwa. Według artykułu 3 RP, badania «winno zostać powierzone osobom uznanym za odpowiednie przez ordynariusza miejsca, posiadającym kompetencje, nawet nie koniecznie prawno-kanoniczne». Jest wskazane aby, przynajmniej w fazie końcowej takiego badania uczestniczył rzeczywisty ekspert w kanonicznym prawie małżeńskim, który będzie w stanie określić czy są, lub nie, powody nieważności.

Doradcy pełniący różne zadania w procesach dotyczących deklaracji nieważności małżeństwa mogą być w sposób użyteczny podzieleni na trzy kategorie, według poprawnego oraz rzeczywistego obrazu grup skupionych na koniecznych i coraz bardziej pogłębionych konsultacjach:

- proboszczowie oraz inni «posiadający kompetencje, nawet nie koniecznie prawno-kanoniczne» (art. 3 RP, akapit pierwszy): rozumie się przez tych doradców tych, którzy mają wystarczającą okazje do pierwszego kontaktu z osobami potencjalnie zainteresowanymi do zweryfikowania nieważności swojego małżeństwa; oni mogliby zostać określeni (określenia mają niewątpliwe duże znaczenie) doradcami pierwszego poziomu;

- członkowie «struktury stałej» (art. 3 RP, akapit drugi): duchowni, osoby konsekrowane lub świeccy, zajmujący się poradnictwem rodzinnym. Ten poziom konsultacji oraz towarzyszenia duszpastersko-psychologicznego ma również na celu określenie czy rzeczywiście wyłaniają się motywy oraz dowody wystarczające dla przedstawienia sprawy o nieważność, aby nie rozpoczynać w sposób nieuzasadniony sprawy o nieważność; mamy tutaj do czynienia z doradcami drugiego poziomu;

- adwokaci (art. 4 RP): ta ostatnia faza konsultacji, jeżeli jest pozytywna, kończy się przedstawieniem sądowi skargi powodowej, w której adwokat pomaga w określeniu istotnych elementów oraz dowodowo korzystnych, w zebraniu dowodów już dostępnych, w wysłuchaniu, w zależności od przypadku, opinii drugiej strony, oraz w przygotowaniu wszystkiego celem przedstawienia sprawy; to są doradcy trzeciego poziomu.

Wykaz funkcji nie ogranicza się do samego poziomu wielkości wymaganego przygotowania do różnych osób, które muszą je wypełniać, ale zróżnicowanie zadań wymaga dostosowania kursów kształcenia dla różnych wskazanych kategorii. Ich profil duszpasterski oraz zawodowy jest zagwarantowany przede wszystkim w wyniku odpowiedniej formacji akademickiej, w relacji do różnych zadań do wykonania.

3. Perspektywy i kursy kształcenia

Niniejsza Instrukcja potwierdza obowiązujące normy kanoniczne (zob. art. 6 VG i art 8 OrdVG), zgodnie z którymi jedynie stopień akademicki licencjatu z prawa kanonicznego, uzyskany w instytucji prawa kanonicznego erygowanej lub zatwierdzonej przez Stolicę Apostolską, uzdalnia do wykonywania następujących urzędów: wikariusza sądowego (kan. 1420, § 4 KPK; kan. 1086, § 4 KKKW), wikariusza sądowego pomocniczego (kan. 1420, § 4 KPK; kan. 1086, § 4 KPK), sędziego (kan. 1421, § 3 KPK; kan. 1087, § 3 KKKW), rzecznika sprawiedliwości (kan. 1435 KPK; kan. 1099, § 2 KKKW) oraz obrońcy węzła małżeńskiego (kan. 1435 KPK; kan. 1099, § 2 KKKW)[11]. Nic zatem ta Instrukcja w tym przedmiocie nie zmienia.

Prawo kościelne nie wymaga koniecznie dla wszystkich urzędów stopnia akademickiego, ale to nie oznacza, że byłoby to zakazane, wręcz przeciwnie w niektórych przypadkach byłoby to konieczne lub stosowne.

Zostało pozostawione odpowiedzialności biskupa diecezjalnego (oraz stosownie biskupowi moderatorowi, oraz przez wykonywaną funkcję, wikariuszowi sądowemu) ocenić – na bazie okoliczności miejsca, czasu lub poszczególnego przypadku – czy wykonujący jeden z urzędów sądowych może wykonywać powierzone zadania bez stopnia akademickiego z prawa kanonicznego, w przypadkach kiedy nie jest wymagany przez prawo obowiązkowo stopień akademicki.

Aby podać przykład, należałoby odróżnić asesorów jednego sędziego, na co kan. 1673, § 4 KPK wskazuje ((«ubi fieri possit»; zob. także kan. 1359, § 4 KKKW), od instruktora oraz asesora w processus brevior (zob. kann. 1685-1687, § 1 KPK; 1371-1373 KKKW). Podczas gdy pierwsi mogliby postępować także racjonalnie bez stopnia akademickiego, będąc doradcami sędziego jedynie w faktach, to drudzy natomiast - będąc zobowiązani do przeprowadzenia jednej sesji instruktażowej oraz udzielenia porady biskupowi diecezjalnemu - trudno sobie wyobrazić aby mogli sprostać swojemu zadaniu, również w sprawach średniej trudności, bez posiadania stopnia akademickiego.

W takim przypadku należy do roztropności biskupa diecezjalnego oraz odpowiednio do biskupa moderatora oraz wikariusza sądowego podjęcie słusznego postępowania. Mamy tutaj do czynienia z zagadnieniem zasady pomocniczości, która nakłada prawo, względem którego należy być odpowiedzialnym. Kompetentne instytucje Stolicy Apostolskiej są zobowiązane do popierania oraz podtrzymywania tej odpowiedzialności.

A. Cele ogólne

Na podstawie doświadczenia minionych dziesięcioleci oraz analizując rzeczywistość w której żyje dzisiaj Kościół, Kongregacja Edukacji Katolickiej, zachowując swoją kompetencję dotyczącą formacji akademickiej, a także zachęcona przez Papieską Radę ds. Tekstów Prawnych, w ścisłym porozumieniu z Najwyższym Trybunałem Sygnatury Apostolskiej, powyższą Instrukcją wskazuje biskupom diecezjalnym, biskupom moderatorom trybunału międzydiecezjalnego oraz Kościołom partykularnym niektóre ogólne cele, które należy uwzględnić w perspektywie przygotowania personelu odpowiedniego do procedury sądowej:

- rozważyć wymogi zróżnicowanej formacji dla działalności sądowej w trybunałach kościelnych i dla działań przedprocesowych, przynajmniej konsultacji na trzecim poziomie;

- przygotować normy, które wskażą biskupom, trybunałom oraz instytucjom akademickim, korzystne ukierunkowania dla kształcenia tych, którzy zajmują się konsultacją na pierwszym oraz drugim poziomie;

- zachęcić instytucje akademickie do zaproponowania wyważonego modelu curriculum studiorum dostosowanego także do tych wymogów kształcenia;

- uporządkować nazewnictwo tak kursów jak i przyznawanych dyplomów;

- określić formy relacji miedzy nowymi modelami formacji a kursami akademickimi celem zdobycia tytułów, tak aby pierwsze były przeznaczone nie dla deprymowania innych, ale raczej do ich rozwijania oraz popierania.

Zadanie zabezpieczenia kształcenia pracowników trybunałów kościelnych spoczywa na pierwszym miejscu na tych, którzy są kompetentni do nadawania tytułów akademickich wymaganych przez prawo dla różnych urzędów oraz zadań (wikariusz sądowy, wikariusz sądowy pomocniczy, sędzia, obrońca węzła i promotor sprawiedliwości). Posiadanie trybunałów kościelnych mających wystarczający personel dobrze przygotowany nie jest luksusem. Dobro dusz wymaga głębokiej formacji, które jest zadaniem podstawowym instytucji akademickich.

B. Kursy kształcenia

Aby odpowiedzieć na pilną konieczność posiadania większej liczby duchownych, świeckich oraz osób konsekrowanych dobrze wykształconych w prawie kanonicznym, chociaż nieposiadających (jeszcze) tytułu licencjata lub doktora, ale które są w stanie stawić czoła wobec malejącej liczby kompetentnego personelu w wielu diecezjach świata, proponuje się niektóre możliwe kursy kształcenia.

a) Wydziały Prawa Kanonicznego i Instytucje im przyrównane. Oprócz kursów przygotowujących do licencjatu i doktoratu prawa kanonicznego, instytucje te erygowane lub zatwierdzone przez Stolicę Apostolską mogą organizować krótkie kursy lub także inne bardziej złożone (także z otrzymaniem zaświadczenia) dla pracowników duszpasterskich, powołanych do udziału w fazie wstępnej procesu deklarującego nieważność małżeństwa lub dla osób uczestniczących w samym procesie, dla których nie jest wymagany przez prawo powszechne kanoniczne stopień akademicki, lub dla tych, którzy pracują w innych sektorach, w których prawo kanoniczne jest stosowane. Uzyskanie dyplomu może stanowić jedynie podstawę, aby biskup moderator trybunału mógł prosić Stolicę Apostolską o dyspensę dla wykonywania urzędów, dla których jest przewidziany stopień akademicki licencjata prawa kanonicznego.

b) Departamenty Prawa Kanonicznego. Aby odpowiedzieć na wymogi wskazane powyżej, przede wszystkim w celu formacji konsultorów drugiego poziomu, jest możliwe utworzenia przy Wydziale Teologicznym Departamentu Prawa Kanonicznego, według norm wskazanych w tej Instrukcji.

c) Katedry Prawa Kanonicznego. Na Wydziałach Teologicznych istnieją już katedry prawa kanonicznego. Również na Wydziałach Prawa istniejących na Uniwersytetach Katolickich mogą być utworzone “Katedry” prawa kanonicznego ukierunkowane w celu zaproponowania kursów kształcenia przede wszystkim dla konsultorów pierwszego poziomu. Zachęca się, aby katedry prawa kanonicznego współpracowały w obszarze naukowym z Wydziałami Prawa cywilnego na uniwersytetach państwowych.

Kongregacja Edukacji Katolickiej uważa za rzecz konieczną dostosować kościelne instytucje akademickie prawa kanonicznego do nowych wymogów w celu zagwarantowania profesjonalnej jakości oraz powagi tym wszystkim, którzy pracują w trybunałach kościelnych, zapewniając odpowiedni poziom wykształcenia prawnego w Kościele. Konieczność personelu dobrze przygotowanego na różnych poziomach nauk kanonicznych powinna zachęcić biskupów do inwestowania w tę posługę kościelną posyłając duchownych oraz, jeśli to możliwe, także świeckich na studia z prawa kanonicznego.

Reforma procesowa dokonana przez papieża Franciszka kieruje uwagę przede wszystkim na dobre funkcjonowanie trybunałów w Kościołach partykularnych oraz na jakość ich funkcjonowania, któremu się powierza zweryfikowanie jednego z najbardziej cennych dóbr, którym jest realizacja powołania małżeńskiego.

Niemniej jednak trzeba podkreślić, że pozostaje rzeczą wysoce pilną posiadanie kanonistów dobrze przygotowanych nie tylko w obszarze małżeńskim, ale także w innych sektorach życia kościelnego, pośród których jest posługa w administracji realizowana przez kurie diecezjalne.

Według ogólnej linii, należy pamiętać, że aby osiągnąć cel przygotowania oraz «wychować dogłębnie w dyscyplinach kanonicznych studentów, aby byli uformowani do badań naukowych oraz nauczania i byli, również, przygotowani do przyjęcia specjalnych zadań kościelnych»[12], należy wyodrębnić odpowiednie opcje które odpowiedzą na nowe oraz naglące wymagania. W tej perspektywie, zostają ustalone normy tutaj zamieszczone.

4. Normy

A. Zasady ogólne.

I. Kryteria dla kursu kształcenia akademickiego

W odpowiedzi na nowe wyzwania, oraz w świetle reformy procesu małżeńskiego, pozostają do podjęcia inicjatywy tak o charakterze informacyjnym jak i formacyjnym, między sobą się różniące.

Poprzez tę Instrukcję, Kongregacja Edukacji Katolickiej zachęca poszczególne kościelne instytucje akademickie do zaoferowania planu studiów celem formacji akademickiej kanonistów oraz doradców dobrze wykwalifikowanych.

Elementy zasadnicze dla kursu kształcenia które mają być włączone w specyficzny plan lub porządek studiów, ze strony stosownych instytucji kompetentnych, są następujące:

1˚ określone kryteria przystąpienia, jak: tytuł studiów wymaganych dla dopuszczenia na uniwersytet cywilny własnego państwa lub regionu, na którym wydział się znajduje; ewentualnie inne tytuły akademickie, które są konieczne oraz inne wymagania obowiązkowe dla podjęcia własnego planu studiów, również i w tym co dotyczy znajomości języków tak starożytnych jak i współczesnych[13].

2˚ sposób wykładania oraz uczenia się określony zgodnie z Qualifications framework (system kwalifikacji) Stolicy Apostolskiej;

3˚ plany określone przez opisanie kursu według funkcji oraz zadań zawodowych i specyficznych, jak również informacje o programie, wraz ze wskazaniem punktów ECTS (właściwy obowiązek pracy poszczególnego studenta, który odpowiada 30 punktom ECTS, tj. pełnemu semestrowi);

4˚ ocena zdobycia właściwych kompetencji w wyniku odpowiednich egzaminów, które są opisane w planie;

5˚ poświadczenie egzaminów;

6˚ wręczenie studentom, którzy ukończyli kurs kształcenia, właściwego zaświadczenia lub dyplomu, z dołączonym Diploma supplement.

II. Kompetencja Instytucji akademickich dla kursów kształcenia

Kompetencja dla formacji akademickiej kanonistów oraz tych wszystkich którzy wykonują działalność w pracy sądowej (zob. następne art. 9-19) oraz konsultorów (zob. następne art. 20-28) należy do właściwych instytucji akademickich kościelnych z zachowaniem tego co zostało ustalone dla pracowników trybunałów, katedr prawa kanonicznego, jeżeli istnieją, na Wydziałach Prawa w Uniwersytetach Katolickich.

Instytucja akademicka, która chce przedstawić programy na poziomie studiów wyższych musi posiadać upoważnienie od właściwej władzy kościelnej (zob. następne art. 29-32).

Pojedyncze kursy prowadzone przez instytucję nie-akademicką mogą być uznane pod warunkiem, że właściwa kompetentna instytucja akademicka zagwarantuje oraz poświadczy udowodniony poziom studiów wyższych.

B. Instytucje akademickie

I. Wydziały Prawa Kanonicznego oraz Instytucje im przyrównane

Art. 1

Wydziały Prawa Kanonicznego, Instytuty ad instar Facultatis, Instytuty sui iuris, Instytuty agregowane, Instytuty inkorporowane, kanonicznie erygowane lub zatwierdzone przez Kongregację Edukacji Katolickiej posiadają prawo nadawania stopnia akademickiego licencjatu i/lub doktoratu prawa kanonicznego.

Art. 2

Zachowując istniejące normy dla Instytutów agregowanych oraz inkorporowanych, Instytut agregowany musi posiadać przynajmniej trzech wykładowców stałych posiadających stopień akademicki doktora prawa kanonicznego; instytut inkorporowany musi posiadać przynajmniej czterech wykładowców stałych posiadających stopień akademicki doktora prawa kanonicznego. Wydział Prawa Kanonicznego oraz Instytut ad instar Facultatis muszą posiadać przynajmniej pięciu wykładowców stałych.

II. Departamenty Prawa Kanonicznego

Art. 3.

§ 1. Wewnątrz Wydziału Teologicznego może zostać utworzony Departament Prawa Kanonicznego wraz z odpowiednią liczbą wykładowców, jako struktura akademicka, która rozwija specyficzny obszar kształcenia lub badań oraz proponuje studentom bardziej uważną pomoc indywidualną, przede wszystkim dla kształcenia konsultorów drugiego poziomu.

§ 2. Erygowanie Departamentu Prawa Kanonicznego, który miałby przynajmniej jednego wykładowcę stałego poza moderatorem, wymaga modyfikacji statutów Wydziału Teologicznego oraz stosownego zatwierdzenia przez Kongregację Edukacji Katolickiej.

Art. 4

§ 1. Departamentowi przewodniczy Moderator.

§ 2. Moderatorem Departamentu winien być profesor stały zwyczajny lub nadzwyczajny prawa kanonicznego na Wydziale Teologicznym.

§ 3. Inne wymagania oraz wybór Moderatora Departamentu są regulowane statutami.

§ 4. Moderatorowi Departamentu, na bazie uprawnień zwyczajnych przyznanych mu przez dziekana, zgodnie ze statutami, przysługuje kierowanie działalnością akademicką Departamentu, popieranie jedności pomiędzy nauczycielami Departamentu oraz ich relacji wzajemnej tak z Wydziałem Teologicznym jak i ze strukturami akademickimi Uniwersytetu na którym wykładają.

§ 5. Moderator Departamentu podlega dziekanowi wydziału oraz przed nim odpowiada za wszystko co dotyczy wykonywanych przez niego zadań.

Art. 5

§ 1. Pozostali wykładowcy stali Departamentu są przypisani do Wydziału Teologicznego.

§ 2. Departament może posiadać także stosowną liczbę wykładowców delegowanych, asystentów oraz innych współpracowników.

§ 3. W przypadku gdy wykładowca delegowany nie może być zatrudniony na stałe, należy postarać się, aby dysponował czasem wystarczającym dla prowadzenia właściwego kursu.

§ 4. Wymogiem koniecznym dla wykładowcy w Departamencie Prawa Kanonicznego jest stopień akademicki doktora prawa kanonicznego.

§ 5. Wymogiem koniecznym dla asystenta w Departamencie Prawa Kanonicznego jest stopień akademicki licencjata prawa kanonicznego.

III. Katedra Prawa Kanonicznego

Art. 6.

Poprzez wyrażenie “Katedra Prawa Kanonicznego” należy rozumieć, że kurs tej dyscypliny jest nauczany przez profesora stałego zwyczajnego lub co najmniej nadzwyczajnego, posiadającego stopień akademicki doktora prawa kanonicznego.

Art. 7.

Na pierwszym cyklu na Wydziale Teologicznym jest wymagany przynajmniej jeden wykładowca stały dla wykładania oraz badań prawa kanonicznego.

Art. 8.

§ 1. Prawo kanoniczne powinno być częścią wykładania oraz badań na wydziale prawa cywilnego na Uniwersytecie Katolickim.

§ 2. W granicach na ile jest to dopuszczone przez prawo państwowe, powinien być włączony w porządek studiów kurs prawa kanonicznego, przynajmniej jako materia do wyboru.

§ 3. Ci wszyscy którzy wykładają dyscypliny związane z wiarą oraz moralnością powinni otrzymać, po złożeniu wyznania wiary (zob. kan. 833, n. 7), misję kanoniczną od Wielkiego Kanclerza lub od jego delegata; oni bowiem nie nauczają własnym autorytetem, ale na bazie misji otrzymanej od Kościoła[14].

§ 4. Wszyscy wykładowcy, zanim im zostanie powierzona nominacja na stałych lub zanim zostaną promowani na wyższy stopień wykładowcy, zgodnie z tym co jest zapisane w Statutach, mają obowiązek otrzymania nihil obstat Stolicy Apostolskiej[15].

C. Programy kształcenia

I. Licencjat i Doktorat prawa kanonicznego, Dyplom w prawie małżeńskim oraz procesowym, inne kursy akademickie prawie kanonicznego

1. Kształcenie dla otrzymania Licencjatu oraz Doktoratu prawa kanonicznego

Art. 9[16]

Przebieg studiów na Wydziale Prawa Kanonicznego obejmuje:

a) cykl pierwszy, trwający cztery semestry lub dwa lata (120 ECTS), dla tych którzy nie mają wykształcenia filozoficzno-teologicznego, bez żadnego wyjątku dla tych którzy mają już tytuł akademicki w prawie cywilnym; cykl ten poświęcony jest studiom instytucji prawa kanonicznego oraz tych dyscyplin filozoficznych i teologicznych, które są wymagane dla wyższego wykształcenia kanonicznego;

b) drugi cykl, trwający sześć semestrów lub trzy lata (180 ECTS), jest poświęcony pogłębionemu studium porządku kanonicznego we wszystkich jego wyrażeniach, uregulowań, orzecznictwa, doktryny oraz praktyki, a zasadniczo Kodeksu Kościoła łacińskiego oraz Kościołów wschodnich, poprzez kompletną analizę ich źródeł tak magisterialnych jak i dyscyplinarnych, do których dołącza się studium materii pokrewnych;

c) cykl trzeci, podczas którego w odpowiednim czasie doskonali się formację naukową, szczególnie przez przygotowanie rozprawy doktorskiej.

Art. 10

§ 1. Porządek studiów na drugim cyklu winien ustalić które dyscypliny (główne i pomocnicze) są obowiązkowe a zatem przeznaczone dla wszystkich, a które natomiast są dowolne czyli opcjonalne.

§ 2. Jeżeli wymogi lokalne lub personel to postulują, wśród kursów opcjonalnych można przewidzieć także i takie, które zezwolą studentom na lepsze przygotowanie na polu sądowym lub inne kursy, np. dla wykładania.

Art. 11.

Porządek studiów na trzecim cyklu może ustalić, że doskonalenie formacji naukowej, oprócz dysertacji doktorskiej, dokona się poprzez program studiów specjalizujących w orzecznictwie (przynajmniej 60 ECTS) dla tych, którzy się przygotowują do pracy w trybunałach kościelnych lub specjalizacji w innych dyscyplinach prawa kanonicznego, zgodnie z wymaganiami Kościoła partykularnego lub powszechnego.

2. Kształcenie w celu otrzymania Dyplomu w prawie małżeńskim i procesowym

Art. 12

§ 1. Wydział Prawa Kanonicznego i Instytucje jemu przyrównane mogą określić kursy studiów celem otrzymania Dyplomu w prawie małżeńskim i procesowym.

§ 2. Taki Dyplom nie upoważnia do objęcia urzędów, które normami kanonicznymi zostały zarezerwowane dla tych którzy uzyskali stopień akademicki licencjata prawa kanonicznego (wikariusz sądowy, wikariusz sądowy pomocniczy, sędzia, obrońca węzła i promotor sprawiedliwości). Może on stanowić jedynie podstawę, aby biskup moderator trybunału mógł prosić Najwyższy Trybunał Sygnatury Apostolskiej o dyspensę dla przyjęcia przez tego kto otrzymał taki dyplom, celem wykonywania wymienionych powyżej funkcji, która zostanie przyznana lub nie, mając na względzie unormowania kanoniczne, sytuację trybunału oraz wszystkie faktyczne okoliczności (zob. kan. 90, § 1 KPK; kan. 1536, § 1 KKKW).

Art. 13.

§ 1. Porządek studiów powinien zawierać kurs poświęcony studium prawa małżeńskiego oraz prawa procesowego Kodeksu prawa kanonicznego lub Kodeksu kanonów Kościołów wschodnich poprzez kompletny wykład źródeł tak magisterialnych jak i dyscyplinarnych, do których dołącza się studium materii pokrewnych.

§ 2. Program studiów winien zawierać, jako minimum, Księgę I, Księgę IV, część I, tyt. VII, oraz Księgę VII KPK lub tyt. XVI, rozdz. VII, tyt. XIX-XXI, tyt. XXIV-XXVI, i tyt. XXIX oraz XXX KKKW; ponadto wszystkie inne dokumenty dotyczące małżeństwa oraz procesów.

§ 3. Kształcenie celem otrzymania Dyplomu trwa przynajmniej jeden pełny rok akademicki (60 ECTS).

Art. 14.

Porządek studiów może określać także inne kursy z cyklu licencjackiego prawa kanonicznego, w celu uzyskania jeszcze bardziej kompletnego wykształcenia.

Art. 15.

Część kursów może odbyć się z wykorzystaniem formy nauczania na odległość (e-learning), jeżeli porządek studiów - zatwierdzony przez Kongregację Edukacji Katolickiej - to przewiduje oraz określa warunki, w sposób szczególny na temat egzaminów[17].

Art. 16

Ci wszyscy, którzy uczestniczyli w tym kształceniu mogą kontynuować studia z prawa kanonicznego zapisując się na cykl drugi, z zachowaniem tego co przewiduje art. 9, a). Zostaną im uznane poszczególne kredyty poprzednich studiów kanonicznych.

3. Kształcenie dla wybranej działalności na polu sądowym

Art. 17

§ 1. Wydział Prawa Kanonicznego oraz Instytucje im przyrównane są kompetentne do przygotowania pracowników trybunałów kościelnych, dla których prawo nie przewiduje jako wymóg, stopnia akademickiego licencjata z prawa kanonicznego (biskup, instruktor/audytor, asesor, moderator kancelarii trybunału, notariusz, biegły).

§ 2. Uczestniczenie w takim kursie uzdalnia do wykonywaniu odpowiednich zadań według szczegółowej normy kanonicznej.

Art. 18.

Porządek studiów dla tego poziomu powinien przewidzieć kurs poświęcony studium fundamentalnych zasad prawa małżeńskiego i prawa procesowego Kodeksu prawa kanonicznego lub Kodeksu kanonów Kościołów wschodnich.

Art. 19.

Porządek studiów może także przewidzieć inne kursy dodatkowe.

II. Kształcenie doradców

1. Doradcy pierwszego poziomu: proboszczowie oraz inni na poziomie parafialnym

Art. 20

§ 1. Katedra Prawa Kanonicznego na Wydziale Teologii oraz na Wydziale Prawa cywilnego na Uniwersytecie Katolickim posiada kompetencje kształcenia doradców pierwszego poziomu, do których wierni mogą zwrócić się w celu znalezienia pomocy duchowej oraz prawnej, na temat ważności węzła małżeńskiego.

§ 2. Uczestniczenie w tym kursie uzdalnia do podjęcia właściwej roli według szczegółowej normy kanonicznej.

Art. 21

§ 1. W celu zabezpieczenia studentom pierwszego cyklu na Wydziale Teologicznym oraz w Instytucie Teologicznym afiliowanym wystarczającej znajomości prawa kanonicznego, ustanawia się minimalny czas studiów przynajmniej trzech semestrów (przynajmniej 9 ECTS) studiów prawa kanonicznego, przy czym przynajmniej jeden semestr ma być poświęcony prawu małżeńskiemu oraz procesowemu (przynajmniej 3 ECTS). Te same kryteria, dostosowane do przypadku, należy stosować w Instytucie Teologicznym nie-afiliowanym istniejącym przy wyższym seminarium, który nie nadaje stopni akademickich.   

§ 2. W tej perspektywie Wydział Teologii, Instytut Teologiczny afiliowany oraz Instytut Teologiczny nie-afiliowany winny odnowić programy studiów.

Art. 22.

§ 1. Katedra Prawa Kanonicznego zaproponuje doradcom pierwszego poziomu także kursy formacji stałej, aby mogli skutecznie doradzać według norm prawa małżeńskiego oraz procesowego.

§ 2. We współpracy z innymi katedrami teologicznymi, program studiów może także przewidzieć inne kursy uzupełniające.

2. Doradcy drugiego poziomu: współpracownicy struktury stałej

Art. 23

§ 1. Wydział Teologiczny, na którym znajduje się Departament Prawa Kanonicznego - jeżeli nie istnieje Wydział Prawa Kanonicznego lub Instytucja jej przyrównana na tym samym uniwersytecie - posiada kompetencje do kształcenia doradców drugiego poziomu, do której w strukturze stałej wierni mogą zwrócić się w celu znalezienia pomocy przede wszystkim duszpasterskiej, prawnej i psychologicznej, w przypadkach kiedy małżonkowie przeżywają trudności lub są w separacji albo po rozwodzie i szukają pomocy Kościoła.

§ 2. Dla ich kształcenia proponuje się Dyplom konsultacji małżeńskiej i rodzinnej jako przebieg studiów, który będzie pomagał w towarzyszeniu oraz rozeznaniu duszpasterskim.

§ 3. Uczestniczenie w takim kursie uzdalnia do podjęcia stosownych funkcji według szczegółowej normy kanonicznej. Kurs ten nie uzdalnia jednak do bycia zapisanym na listę adwokatów albo do obrony prawnej, przy zachowaniu wszystkich unormowań kanonicznych oraz ogólnych regulaminów, partykularnych i szczegółowych, które regulują wpisanie na listę i przystąpienie do obrony w poszczególnych trybunałach.

Art. 24

§ 1. Porządek studiów powinien uwzględnić kursy poświęcone studium fundamentalnych zasad prawa małżeńskiego i prawa procesowego Kodeksu prawa kanonicznego lub Kodeksu kanonów Kościołów wschodnich, nie mniej niż 12 ECTS, kursy poświęcone studium zasad teologii małżeństwa i rodziny, teologii moralnej rodziny, duchowości małżeńskiej i teologii duszpasterskiej oraz kursy poświęcone studium zasad psychologii seksualnej i rodzinnej, bazującej na antropologii chrześcijańskiej.

§ 2. Program studiów może przewidzieć także inne kursy uzupełniające.

§ 3. Program studiów ustali także wypracowanie końcowe oraz egzamin końcowy podsumowujący wykłady.

Art. 25

Kształcenie konsultorów drugiego poziomu winna trwać przynajmniej jeden rok akademicki w pełnym wymiarze (60 ECTS).

Art. 26

Część kursu może dokonać się poprzez formę nauczania na odległość (e-learning), jeżeli program studiów - zatwierdzony przez Kongregację Edukacji Katolickiej - to przewiduje oraz określa warunki, w szczególności na temat egzaminów[18].

3. Doradcy trzeciego poziomu: adwokaci

Art. 27

Wydział Prawa Kanonicznego oraz Instytucje jej przyrównane są kompetentne do przygotowania konsultorów trzeciego poziomu - adwokatów, którzy pomagają w ostatniej fazie konsultacji, w przedstawieniu sprawy kompetentnemu trybunałowi.

Art. 28

§ 1. W celu wykształcenia adwokatów, którzy ze względu na lokalne sytuacje, wyjątkowo nie posiadają stopnia akademickiego w prawie kanonicznym, ale muszą nabyć autentyczną biegłość sądową (zob. kan. 1483 KPK; 1141 KKKW), Wydział Prawa Kanonicznego oraz Instytucje jej przyrównane mogą dawać Dyplom w prawie małżeńskim oraz procesowym.

§ 2. Taki Dyplom nie upoważnia do wpisania na listę adwokatów, którą unormowanie kanoniczne rezerwuje zasadniczo dla tych, którzy posiadają stopień akademicki doktora prawa kanonicznego. On raczej stwarza podstawę aby biskup moderator trybunału mógł ocenić odpowiednio czy kandydat jest vere peritus, by móc zostać wpisanym na listę adwokatów.

§ 3. Program studiów powinien przewidzieć kurs poświęcony studium prawa małżeńskiego oraz procesowego Kodeksu Prawa Kanonicznego lub Kodeksu kanonów Kościołów wschodnich obejmujący kompletną analizę jego źródeł tak magisterialnych jak dyscyplinarnych, do którego należy dołączyć studium materii pokrewnych.

§ 4. Program studiów winien zawierać, jako minimum, Księgę I, Księgę IV, część I, tyt. VII, oraz Księgę VII KPK lub tyt. XVI, rozdz. VII, tyt. XIX-XXI, tyt. XXIV-XXVI, i tyt. XXIX oraz XXX KKKW; ponadto wszystkie inne dokumenty dotyczące małżeństwa oraz procesów. 

§ 5. Dla tych którzy już mają stopień akademicki w prawie świeckim, ale nie posiadają wykształcenia filozoficzno-teologicznego, program studiów powinien przewidzieć przynajmniej kurs eklezjologii oraz teologii sakramentalnej i małżeńskiej.

§ 6. Porządek studiów może przewidzieć także inne kursy z cyklu licencjackiego prawa kanonicznego, w celu zdobycia jak najbardziej kompletnego wykształcenia.

§ 7. Część kursu może dokonać się poprzez formę nauczania na odległość (e-learning), jeżeli program studiów - zatwierdzony przez Kongregację Edukacji Katolickiej - to przewiduje oraz określa warunki, w szczególności na temat egzaminów[19].

§ 8. Kształcenie doradców trzeciego poziomu winna trwać przynajmniej jeden rok akademicki w pełnym wymiarze (60 ECTS).

§ 9. Ci którzy uczestniczyli w tym kursie w celu bycia konsultorami trzeciego poziomu, mogą kontynuować studia prawa kanonicznego, zapisując się na cykl licencjacki prawa kanonicznego, z zachowaniem tego co przewiduje art. 9, lit. a), z uznaniem poszczególnych kredytów studiów kanonicznych wcześniej uzyskanych.

D. Autoryzacja programów

I. Licencjat i Doktorat prawa kanonicznego

Art. 29

Na uniwersytetach lub wydziałach kościelnych, kanonicznie erygowanych lub zatwierdzonych, stopnie akademickie są nadawane autorytetem Stolicy Apostolskiej[20].

Art. 30

Program studiów Wydziału Prawa Kanonicznego powinien określić szczegółowe wymogi dla uzyskania poszczególnych stopni akademickich, mając na uwadze rozporządzenia Kongregacji Edukacji Katolickiej[21].

II. Inne tytuły nie nadawane autorytetem Stolicy Apostolskiej

Art. 31.

§ 1. Oprócz stopni akademickich kanonicznych, wydziały mogą nadawać inne tytuły, (np. Dyplomy), zgodnie z różnorodnością wydziałów oraz programem studiów na poszczególnych wydziałach.

§ 2. W tym celu jest konieczne:

1˚ aby Kongregacja Edukacji Katolickiej wydała nihil obstat celem nadania stosownego tytułu;

2˚ aby właściwy program studiów ustalał naturę tytułu, wskazując wyraźnie, że nie mamy do czynienia ze stopniem akademickim nadanym autorytetem Stolicy Apostolskiej;

3˚ aby sam Dyplom określał, że tytuł stopnia akademickiego nie jest nadany autorytetem Stolicy Apostolskiej.

§ 3. Program studiów uwieńczonych Dyplomem odpowiada przynajmniej jednemu roku akademickiemu w pełnym wymiarze (60 ECTS).

III. Kurs kształcenia z zaświadczeniem

Art. 32

§ 1. Jeżeli Wydział proponuje kurs, bez dania tytułu ani autorytetem Stolicy Apostolskiej ani własnym autorytetem, powinien poświadczyć stosownym zaświadczeniem zrealizowanie programu kształcenia wraz z zaliczeniem właściwych egzaminów.

§ 2. Aby instytucja akademicka mogła prowadzić kurs kształcenia w sensie § 1, musi uzyskać wcześniejszą autoryzację Wielkiego Kanclerza, który ją nada pisemnie oraz poinformuje Kongregację Edukacji Katolickiej o tym akcie, załączając program kursów.

E. Jakość instytucji akademickich

Art. 33

Aby odpowiedzieć na nowe wymogi formacji kanonistów oraz różnych konsultorów, Instytucje winny zagwarantować odpowiednią jakość akademicką, aby w ten sposób prawdziwie służyć Kościołowi.

Art. 34

Stąd też jest konieczne, aby:

1˚ właściwe statuty oraz programy studiów zostały odnowione, stosując unormowania kościelne, przede wszystkim Dekret Novo Codice oraz dyspozycje tejże Instrukcji.

2˚ właściwe statuty oraz programy studiów zostały przedstawione Kongregacji Edukacji Katolickiej w celu należytego zatwierdzenia;

3˚ Instytucje akademickie zapewnią obecność odpowiedniej liczby wykładowców, przewidzianych przez prawo, którzy wykonywać będą swoje zadania w pełnym czasie.

Art. 35

Jest zadaniem Konferencji Episkopatu lub innych właściwych zgromadzeń hierarchicznych, zaplanować obecność (liczba i podział) instytucji akademickich na podległym im terytorium. Przed ewentualnym erygowaniem lub zatwierdzeniem nowego Wydziału Prawa Kanonicznego lub Instytucji jej przyrównanych, jak również ewentualnego zatwierdzenia, afiliacji lub inkorporacji Instytutu do Wydziału Prawa Kanonicznego, Kongregacja Edukacji Katolickiej prosi o opinie Konferencję Episkopatu danego kraju.

Art. 36

Gdy Wydział Prawa Kanonicznego lub Instytucja jej przyrównana nie wypełnia wymogów do jej erygowania lub zatwierdzenia, należy do Kongregacji Edukacji Katolickiej - po wcześniejszym zawiadomieniu Wielkiego Kanclerza oraz dziekana lub dyrektora, zgodnie z okolicznościami i po wysłuchaniu opinii biskupa diecezjalnego lub eparchialnego oraz Konferencji Episkopatu lub innego zgromadzenia hierarchicznego - powzięcie decyzji o zawieszeniu praw akademickich, odwołaniu zatwierdzenia jako wydziału kościelnego lub instytucji jej przyrównanej lub likwidacji samej instytucji.

F. Norma końcowa

Art. 37

Wydziały Prawa Kanonicznego oraz Instytucje jej przyrównane, Departamenty Prawa Kanonicznego oraz Katedry Prawa Kanonicznego na Wydziałach Teologicznych i na Uniwersytetach Katolickich które chcą utworzyć Katedrę Prawa Kanonicznego na Wydziałach Prawa muszą uwzględnić powyższą Instrukcję od początku roku akademickiego 2019/2020.

Ojciec Święty Franciszek 27 kwietnia 2018 r. zatwierdził powyższą Instrukcję i polecił ją opublikować.

Rzym, w Kongregacji Edukacji Katolickiej, dn. 29 kwietnia 2018 r., w V Niedzielę Wielkanocną, w święto św. Katarzyny ze Sieny, dziewicy i doktora Kościoła, Patronki Italii i Europy.

Giuseppe Kard. Versaldi
Prefekt

Angelo Vincenzo Zani
Abp. tyt. Volturno
Sekretarz

Załącznik

Wskazania możliwych materii dla formacji konsultorów drugiego poziomu

• Filozofia

         ˚ paradygmat natury ludzkiej

         ˚ paradygmat relacyjności: zastępstwo, wzajemność oraz uznanie

          • Nauki społeczne

                   ˚ modele rodziny i społeczeństwa

                     ˚ emancypacja kobieca

                   ˚ przemiany relacji małżeńskich, rodzicielskich i rodzinnych

• Teologia biblijna

                   ˚ symbole małżeńskie w Piśmie Świętym

• Teologia dogmatyczna

                   ˚ antropologia teologiczna: stworzenie w dialogu

                   ˚ sakrament małżeństwa

                    ˚ rodzina jako Kościół domowy i Kościół jako rodzina rodzin                       

• Teologia moralna i duchowości

                   ˚ osoba, relacja i powołanie     

                   ˚ prymat daru: logika darmowości

                   ˚ etyka seksualna relacji uczuciowych

                   ˚ przyjęcie nowego życia

                   ˚ rozsądek duchowy i moralny

                   ˚ leczenie oraz towarzyszenie chorobom

                   ˚ w kierunku śmierci

         • Prawo kanoniczne (przynajmniej 12 ECTS)

         ˚ materialne prawo małżeńskie

-         łączność między małżeństwem naturalnym a sakramentem

-         przymioty małżeństwa

-         przeszkody

-         wady oraz brak zgody

-         forma kanoniczna

˚ prawo małżeńskie procesowe

-         trybunały Kościoła

-         elementy prawa procesowego

-         proces orzeczenia nieważności małżeństwa

-         przypadki rozwiązania małżeństwa

• Teologia duszpasterska rodzinna

˚ narzeczeństwo

˚ przygotowanie do małżeństwa

˚ życie małżeńskie i rodzinne

˚ inne związki oraz “rodziny zranione”

         • Psychologia

         ˚ psychodynamika relacji rodzinnych

         ˚ psychoterapia małżeństwa i rodziny

         ˚ psychologia i moralność seksualna

Spis treści

1. Aktualna sytuacja instytucji prawa kanonicznego

2. Osoby zaangażowane we wprowadzenie bieżącej reformy prawa procesowego

3. Prospektywy i kursy kształcenia

A. Cele ogólne

B. Kursy kształcenia

4. Normy

A. Zasady ogólne

I. Kryteria dla kursu kształcenia akademickiego

II. Konpetencja Instytucji akademickich dla kursów kształcenia

B. Instytucje akademickie

I. Wydziały Prawa Kanonicznego oraz Instytucje im przyrównane

II. Departamenty Prawa Kanonicznego

III. Katedra Prawa Kanonicznego

C. Programy kształcenia

I. Licencjat i Doktorat prawa kanonicznego, Dyplom w prawie małżeńskim oraz procesowym, inne kursy akademickie prawa kanonicznego

1. Kształcenie dla otrzymania Licencjatu oraz Doktoratu prawa kanonicznego

2. Kształcenie w celu otrzymania Dyplomu w prawie małżeńskim i procesowym

3. Kształcenie dla wybranej działalności na polu sądowym

II. Kształcenie doradców

1. Doradcy pierwszego poziomu: proboszczowie oraz inni na poziomie parafialnym

2. Doradcy drugiego poziomu: współpracownicy struktury stałej

3. Doradcy trzeciego poziomu: adwokaci

D. Autoryzacja programów

I. Licencjat i Doktorat Prawa Kanonicznego

II. Inne tytuły nie nadawane autorytetem Stolicy Apostolskiej

III. Kurs kształcenia z zaświadczeniem

E. Jakość instytucji akademickich

F. Norma końcowa

Załącznik