683.“Tsy misy afa-milaza hoe : Jesoa no Tompo, raha tsy amin’ny Fanahy Masina” (1 Kôr 12,3). “Nirahin’Andriamanitra ho ao anatin’ny fontsika ny Fanahin’ny Zanany izay miantso hoe : Aba, Ray!” (Gal 4,6). Tsy ho tanteraka izany fahalalana ara-pinoana izany raha tsy ao amin’ny Fanahy Masina. Mba hifandray amin’i Kristy, dia tsy maintsy notohinin’ny Fanahy Masina aloha. Izy no mialoha antsika ary mahatonga ny finoana ho ao amintsika. Tamin’ny alalan’ny Batemintsika, sakramenta voalohan’ny finoana, no nampitana tamintsika ny Aina ao anaty lalina ao sy ho an’ny isam-batan’olona tamin’ny alalan’ny Fanahy Masina ao amin’ny Fiangonana, ka ny Ray no loharanon’io Aina io, ary ao amin’ny Zanaka no anolorany azy ho antsika :

686. Ny Fanahy Masina dia miara-niasa amin’ny Ray sy ny Zanaka hatrany am-piandohana ka hatrany amin’ny fahatanterahan’ny fandaharam-pamonjena antsika. Kanefa tamin’ny “fotoana farany” nosantarina niaraka tamin’ny Fahatongavan’ny Zanaka Mpanavotra ho nofo, no voambara sy nomena, nekena sy noraisina ho Olona Izy. Noho izany, io fandaharan’Andriamanitra, tomombana tao amin’i Kristy, “Voalohan-Teraka” sy Lohan’ny voary vaovao io, dia ho tanteraka ao amin’ny maha-olombelona amin’ny alalan’ny Fanahy voarotsaka : ny Fiangonana, ny fiombonan’ny olomasina, ny fanalana ny ota, ny fitsanganan’ny vatana ho velona, ny fiainana mandrakizay.

687.“Tsy misy mahalala ny momba an’Andriamanitra afa-tsy ny Fanahin’ Andriamanitra”(1 Kôr 2,11). Ary, ny Fanahiny izay manambara Azy no mampahafantatra antsika an’i Kristy, Teniny, Teniny velona, fa tsy milaza ny Tenany Izy. Ilay izay “niteny tamin’ny alalan’ny mpaminany”[5] no ahafahantsika mandre ny Tenin’ny Ray. Fa isika tsy mandre Azy. Tsy mahalala Azy isika afa-tsy amin’ny fihetsika izay anambaràny amintsika an’ ilay Teny sy andrisihany antsika handray Azy amin’ny finoana. Ny Fanahin’ ny Fahamarinana izay “mampiharihary” an’i Kristy amintsika dia “tsy miteny avy amin’ny Tenany”[6]. Ny toetra mipetrapetraka toy izany, izay tena toetran’ Andriamanitra mihitsy, no manazava ny antony “tsy ahazoan’izao tontolo izao mandray Azy, satria tsy hitany Izy ka tsy fantany”, fa ireo izay mino an’i Kristy kosa dia mahafantatra Azy satria mitoetra ao amin’izy ireo Izy (Jo 14,17).

688.Ny Fiangonana, fiombonana velona ao amin’ny finoan’ny apôstôly izay nampitainy, no toeran’ny fahalalantsika ny Fanahy Masina :
- ao amin’ny Soratra Masina izay avy amin’ny fitsilovany ;
- ao amin’ny Lovam-pampianarana, izay ny Aban’ny Fiangonana no vavolombelona tsy tontan’ny ela ;
- ao amin’ny Toniam-pampianaran’ny Fiangonana izay ampiany ;
- ao amin’ny litorzia ara-tsakramenta, izay amin’ny alalan’ireo teniny sy ireo fanehoany an’ohatra no ampiombonan’ny Fanahy Masina antsika amin’i Kristy ;
- ao amin’ny fivavahana izay amin’izany Izy no manelanelana ho antsika ;
- ao amin’ireo fanomezam-pahasoavana sy andraiki-panompoana izay amin’izany no andrafetana ny Fiangonana ;
- ao amin’ireo famantarana ny fiainana maha-apôstôly sy maha-misiônera ;
- ao amin’ny fijoroana vavolombelon’ireo olomasina izay amin’izany Izy no mampiseho ny fahamasinany sy manohy ny tsanganasam-pamonjena.

690.I Jesoa no Kristy, “voahosotra”, satria ny Fanahy no nanosotra Azy, ary izay rehetra tonga nanomboka tamin’ny Fahatongavana ho nofo dia avy amin’io hafenoana io avokoa[8]. Rahefa nomem-boninahitra i Kristy tamin’ny farany[9], dia azony atao koa, avy eo anilan’ny Ray, ny maniraka ny Fanahy amin’ireo izay mino Azy : Izy no mampita amin’izy ireo ny Voninahiny[10], izany hoe ny Fanahy Masina izay manome Voninahitra Azy[11]. Amin’izany ny iraka iraisana dia hiseho ao amin’ireo zanaka natsangan’ny Ray ao amin’ny Vatan-tenan’ny Zanany : ny fanirahana ny Fanahim-pananganan-janaka, dia ny hampiray azy ireo amin’i Kristy sy hahavelona azy ireo ao Aminy.

691.“Fanahy Masina”, izany no anaran-tsamirerin’Ilay tsaohintsika sy omentsika voninahitra miaraka amin’ny Ray sy ny Zanaka. Noraisin’ny Fiangonana avy amin’ny Tompo io anarana io, ary ambarany ampahibemaso ao amin’ny Batemin’ ireo zanany vaovao[13].

Ny teny hoe “Fanahy” no andikana ny teny hebrio hoe : Ruah, izay araka ny heviny voalohany, dia midika hoe fofon’aina, rivotra, tsio-drivotra. Nampiasa indrindra ny sary an’ohatra azo tsapain-tanana momba ny rivotra i Jesoa, mba hanome hevitra an’i Nikôdema ny maha zava-baovao mihoatra ny tsapa sy ny hita an’Ilay izay tenan’ny Fofon’Ain’Andriamanitra mihitsy, dia ny Fanahin’Andriamanitra[14]. Etsy an-kilany ny hoe Fanahy sy Masina, dia toetran’Andriamanitra manokana iombonan’ireo Olona Telo-Andriamanitra. Kanefa amin’ny fanakambanana an’ireo teny roa ireo, ny Soratra Masina, ny litorzia ary ny fiteny ara-teôlôjia, dia manondro ny Olona tsy hay ambara amin’ny teny momba ny Fanahy Masina, tsy manana hevi-droa mety hitranga amin’ny fampiasana hafa ny teny hoe “fanahy” sy “masina”.

693.Afa-tsy ny anaran-tsamireriny, izay ampiasaina be indrindra ao amin’ny Asan’ny apôstôly sy ireo Taratasy, dia hita ao amin’i Md Paoly ny anaram-piantsoana hoe : Fanahin’ny fampanantenana (Gal 3,14 ; Efez 1,13), Fanahim-pananganan-janaka (Rôm 8,15 ; Gal 4,6), Fanahin’i Kristy (Rôm 8,11), Fanahin’ny Tompo (2 Kôr 3,17), Fanahin’Andriamanitra (Rôm 8,9.14 ; 15,19 ; 1 Kôr 6,11 ; 7,40), ary ao amin’i Md Piera, Fanahin’ny voninahitra (1 Pi 4,14).

695.Ny fanosora-menaka. Ny fanosora-menaka dia fanehoana an’ohatra mampibaribary koa ny Fanahy Masina, ka tonga hatramin’ny fitovian’ny hevitra raketiny Aminy mihitsy aza[18]. Amin’ny firosoana ho kristianina, izany no famantarana ara-tsakramentan’ny Fankaherezana, antsoina ara-drariny any amin’ny Fiangonana Tatsinanana hoe “Fanosorana masina” (“Chrismation”). Kanefa mba hahatsapana ny heriny manontolo, tokony hiverenana ilay fanosorana voalohany notanterahin’ny Fanahy Masina : ny an’i Jesoa. Ny Kristy (“Mesia” amin’ny teny hebrio) dia midika hoe “voahosotry” ny Fanahin’Andriamanitra. Nisy ireo “voahosotry” ny Tompo ao amin’ny Fanekem-pihavanana Taloha[19], ny ambony dia ambony amin’izany dia i Davida mpanjaka[20]. Kanefa i Jesoa no Ilay voahosotr’Andriamanitra tamin’ny fomba tsy manam-paharoa : ny maha-olombelona izay zakain’ny Zanaka ao Aminy dia “voahosotry ny Fanahy Masina”manontolo. Natokan’ny Fanahy Masina ho “Kristy” i Jesoa[21]. Nanana anaka an’i Kristy tamin’ny Fanahy Masina i Maria Virjiny izay nolazain’ny anjely hoe i Kristy amin’ny fotoana hahaterahany[22] ary nanosika an’i Simeôna ho tonga tao an-Tempoly mba hahita ny Kristin’ny Tompo[23]; Izy no nameno an’i Kristy[24] ary ny heriny no nivoaka avy tao amin’i Kristy tamin’ny asam-panasitranany amam-pamonjeny[25]. Farany, Izy no nanangan-ko velona an’i Jesoa tamin’ny maty[26]. Koa noho izany, noho i Jesoa voatokana tanteraka ho “Kristy” ao amin’ny maha-olombelona mpandresy ny fahafatesana Azy[27], dia mandefa ny Fanahy Masina Izy mandra-pahatongan’ny “olomasina” hitambatra ao anatin’ny firaisan’izy ireo amin’ny maha-olombelona ny Zanak’Andriamanitra, “ilay Olonalavorary ( …) izay manatanteraka ny hafenoan’i Kristy” (Efez 4,13) : “i Kristy manontolo ”, araka ny fomba fitenin’i Md Augustin[28].

697.Ny rahona sy ny hazavana. Tsy azo sarahina ireo fanehoana an’ohatra roa ireo amin’ny fisehoan’ny Fanahy Masina. Hatramin’ny fisehoan’Andriamanitra ao amin’ny Testamenta Taloha, ny Rahona, izay mbetika maizina, mbetika mazava, no nanehoana an’Andriamanitra velona sady mpamonjy, amin’ny fanaronana ny voninahiny ambony tsy taka-polopolorina : tamin’i Môizy tany an-tendrombohitr’i Sinaia[32], tao amin’ny Tranolay Fihaonana[33] ary nandritra ny dia tany an-tany efitra[34] ; niaraka tamin’i Salômônina nandritra ny fitokanana ny Tempoly[35]. Ary dia notanterahin’i Kristy tao amin’ny Fanahy Masina ireny tandindona ireny. Ity farany ity izay tonga tao amin’i Maria Virjiny sy “nanaloka azy” mba hampitoe-jaza azy sy hiterahany an’i Jesoa[36]. Tany an-tendrombohitry ny Fiovàn-tarehy, Izy no “avy tampoka tao amin’ny rahona ka nanarona” an’i Jesoa, Môizy ary Elia, Piera, Jakôba ary Joany, ary “nisy feo avy tao amin’ny rahona nanao hoe : “Ity no Zanako malalako, henoy Izy” (Lk 9,34-35). Farany, dia mbola io Rahona io ihany no “nanakona an’i Jesoa, ka tsy hitan’ny mason’ny” mpianatra, tamin’ny andron’ny Fiakarana any an-danitra[37], sy haneho Azy ho Zanak’Olona ao amin’ny voninahiny, amin’ny Andron’ny Fahatongavany[38].

699.Ny tanana. Amin’ny fametrahan-tanana no anasitranan’i Jesoa ny marary[40] sy itsofany rano ny ankizy madinika[41]. Amin’ny anarany, hanao toraka izany koa ny apôstôly[42]. Mbola tsaratsara kokoa, fa tamin’ny fametrahan-tanan’ny apôstôly no nanomezana ny Fanahy Masina[43]. Ny Taratasy ho an’ny Hebrio dia manao ny fametrahan-tanana ho anisan’ny “andalana fototry” ny fampianarany[44]. Izany famantaram-pandrotsahana ny Fanahy Masina manan-kery tsy hay tohaina izany dia mbola tanan’ny Fiangonana amin’ny epikilezin’ireo sakramenta.

701.Ny voromahailala. Tamin’ny fiafaran’ny safo-drano (izay fanehoana an’ohatra ny Batemy), dia niverina ny voromahailala nalefan’i Nôe, nitondra sampahon’ôliva maitso teny am-bavany, famantarana fa azo onenana indray ny tany[47]. Rahefa niakatra avy ao anaty rano nanaovana batemy Azy i Kristy, dia nidina teo amboniny sy nipetraka teo ny Fanahy Masina, niendri-batana toy ny an’ny voromahailala[48]. Midina sy miorina ao am-po voadio an’ny vita batemy ny Fanahy. Any amin’ny trano fiangonana sasany, tahirizina ao amin’ny toerana iray vita amin’ny metaly miendrika voromahailala (columbarium) mihantona eo ambonin’ny ôtely ny Tahirin’ny Eokaristia masina. Ny fanehoana an’ohatra ny voromahailala mba hoenti-manambara ny Fanahy Masina dia efa nampitain’ny lovam-panahy ao amin’ny haisarimasina kristianina.

Ny hoe “mpaminany” eto, araka ny finoan’ny Fiangonana, dia ireo rehetra izay notsilovin’ny Fanahy Masina tamin’ny fitoriana velona sy tamin’ny fanoratana ny Boky Masina, na ny Testamenta Taloha izany na ny Testamenta Vaovao. Avahan’ny lovantsofina jody hoe ny Lalàna (ny boky dimy voalohany na Pentateoka), ny Mpaminany (ny antsointsika hoe bokin’ny tantara sy ny faminaniana) ary ny Soratra (indrindra ny ara-pahendrena, singanina manokana ny Salamo)[52].

706. Na tsy araka ny fanantenana maha-olombelona aza, dia nampanantena taranaka an’i Abrahama Andriamanitra, ho vokatry ny finoana sy ny herin’ ny Fanahy Masina[58]. Amin’io taranany io no hanasoavana ny firenena rehetra ambonin’ny tany[59]. I Kristy io taranany io[60], izay ny fandrotsahana ny Fanahy Masina avy ao Aminy no “hamory ho antokony iray ny zanak’Andriamanitra izay efa niparitaka”[61]. Tamin’ny fampanantenana natao tamim-pianianana[62], no efa nampanantenan’Andriamanitra ny fanomezana ny Zanany malalany[63] sy ny fanomezana ny “Fanahin’ny Fampanantenana (…) izay (…) manomana ny fanavotana ny Vahoaka nofidin’Andriamanitra ho Azy” (Efez 1,13-14)[64].

707. Ireo Teôfania (fisehoan’Andriamanitra) no manazava ny lalan’ny fampanantenana, tamin’ireo patriarka hatramin’i Môizy ary tamin’i Jôsôe hatramin’ireo fahitana izay nisantatra ny fanirahana an’ireo mpaminany lehibe. Mankato lalandava ny lovam-panahy kristianina, fa ao amin’ireny Fisehoan’Andriamanitra ireny dia ny Tenin’Andriamanitra no namela ny Tenany ho hita sy ho heno, izay sady ambara no “alofana” ao amin’ny Rahon’ny Fanahy Masina.

710. Ny fanadinoana ny Lalàna sy ny fivadihana amin’ny fanekem-pihavanana dia miafara amin’ny fahafatesana : ny Sesitany izany, izay araka ny hita, dia tsy fahombiazan’ny fampanantenana, nefa ny tena marina, dia tsy fivadihana mifono misterin’ilay Andriamanitra mpamonjy sy fanombohan’ny fano-renana nampanantenaina, saingy araka ny Fanahy. Tsy maintsy mijaly ny Vahoakan’Andriamanitra amin’izany fanadiovana izany[70] ; ny Sesitany dia efa mitondra sahady ny aloky ny Hazofijaliana tao amin’ny fandaharan’ Andriamanitra, ary ny Sisa kelin’ireo mahantra izay hiverina avy any no anisan’ny tandindona tena miharihary tokoa maneho ny Fiangonana.

Hita tetsy ambony ny hoe manao ahoana ny nanatanterahan’i Jesoa ny faminaniana momba Azy. Ny ho faritana eto, dia ny faminaniana izay mampiseho bebe kokoa ny fifandraisan’ny Mesia sy ny Fanahiny.

714.Izany no nahatonga an’i Kristy nisantatra ny fitoriana ny Vaovao Mahafaly tamin’ny nampiharany amin’ny Tenany ity andalan-tsoratr’i Izaia (Lk 4,18-19)[74] ity :

716.Ny fanomanana an’ireo vahoaka “mahantra”[77], ireo manetry tena sy ireo malemy fanahy, tena nailikilika tamin’ny fandaharana mifono mistery an’ Andriamanitr’izy ireo, ireo izay miandry ny rariny, tsy avy amin’ny olombelona fa avy amin’ny Mesia, tamin’ny farany, no vain-dohan-draharahan’ny Fanahy Masina amin’ny iraka miafina nataony nandritra ny fotoanan’ny fampanantenana, mialohan’ny fahatongavan’i Kristy. Ny hatsaran’ny toe-pon’izy ireo, voadio sy voazavan’ny Fanahy, no voateny ao amin’ny Salamo. Ao amin’ireo mahantra ireo ny Fanahy no manomana “vahoaka voavonona tokoa” ho an’ny Tompo[78].

718.I Joany no Elia izay tsy maintsy ho avy[81] : ny Afon’ny Fanahy Masina no mitoetra ao aminy sy “mampandeha azy [“amin’ny maha-mpialoha làlana”] eo alohan’ny”Tompo izay tamy. Ao amin’i Joany Mpialoha làlana, dia ny Fanahy Masina no mamarana ny “fanomanana ny vahoaka voavonona tokoa ho an’ny Tompo” (Lk 1,17).

720.Farany, miaraka amin’i Joany mpanao batemy ny Fanahy Masina no misantatra, amin’ny fanambaràny izany mialoha, izay hotanterahiny miaraka amin’i Kristy sy ao amin’i Kristy : hamerina indray amin’ny olombelona, ny “fifanahafana” amin’Andriamanitra. Ny an’i Joany dia batemy ho amin’ny fibebahana, fa ny an’Ilay hanao batemy amin’ny rano sy ny Fanahy kosa no ho fahateraham-baovao[86].

Ao amin’i Maria no manomboka miseho ny “zava-mahagaga ataon’ Andriamanitra”, izay hotanterahin’ny Fanahy ao amin’i Kristy sy ao amin’ ny Fiangonana :

723.Ao amin’i Maria no anatanterahan’ny Fanahy Masina ny fandaharana feno fitiavan’ny Ray. Amin’ny alalan’ny Fanahy Masina, ilay Virjiny no hitoe-jaza sy hiteraka ny Zanak’Andriamanitra. Manjary fahalonahana tokana aman-tany ny fahavirjiniany, noho ny herin’ny Fanahy sy ny finoana[90].

725.Farany, amin’i Maria no anombohan’ny Fanahy Masina mampiombona amin’i Kristy ny olombelona rehetra “fototry ny fitiavana maneho ny hatsaram-pon’Andriamanitra”[93], aryireo manetry tena no loha laharana lalandava mandray izany : ireo mpiandry ondry, ireo majy, i Simeôna sy i Ana, izy mivady tao Kanà ary ireo mpianatra voalohany.

727.Ny fanirahana manontolo ny Zanaka sy ny Fanahy Masina ao amin’ny hafenoan’ny fotoana dia mirakitra hevitra hoe ny Zanaka no ilay voahosotry ny Fanahin’ny Ray nanomboka tamin’ny Fahatongavany ho Nofo : i Jesoa no Kristy, ilay Mesia.

Ny toko faharoa manontolo ny Sembolin’ny finoana dia hovakina amin’ izany fitsilovana izany. Ny tsanganasan’i Kristy manontolo dia fanirahana iraisan’ny Zanaka sy ny Fanahy Masina. Eto, ny homarihina fotsiny dia izay momba ny fampanantenan’i Jesoa ny Fanahy Masina sy ny fanomezany amin’ny alalan’ny Tompo henim-boninahitra.

729.Tamin’ny nahatongavan’ny Ora izay hanomezam-boninahitra Azy ihany i Jesoa no nampanantena ny fahatongavan’ny Fanahy Masina, satria ny Fahafatesany sy ny Fitsanganany ho velona no ho fahatanterahan’ny fampanantenana natao tamin’ireo Razambe[101] : ny Fanahin’ny Fahamarinana, ny Parakleto hafa, dia homen’ny Ray amin’ny vavak’i Jesoa ; hirahin’ny Ray amin’ny anaran’i Jesoa Izy ; hirahin’i Jesoa avy amin’ny Ray Izy satria ny Ray no niaviany. Ho avy ny Fanahy Masina, ho fantatsika Izy, hiaraka amintsika mandrakizay Izy, honina hiaraka amintsika Izy ; hampianatra antsika ny zavatra rehetra Izy sy hampahatsiaro antsika izay rehetra nolazain’i Kristy antsika ary ho vavolombelona hanambara Azy ; hitondra antsika amin’ny marina rehetra Izy sady hanome voninahitra an’i Kristy. Raha ny amin’izao tontolo izao kosa, handresy lahatra ny amin’ny fahotana, ny amin’ny fahamarinana ary ny amin’ny fitsaràna Izy.

730.Farany, tonga ny Oran’i Jesoa[102] : mametraka ny fanahiny eo am-pelatanan’ ny Ray[103] i Jesoa amin’ny fotoana izay mahatonga Azy ho mpandresy ny fahafatesana amin’ny Fahafatesany, hany ka “ny fitsanganany ho velona avy amin’ny maty, tamin’ny Voninahitry ny Ray” (Rôm 6,4), no anomezany avy hatrany ny Fanahy Masina amin’ny “fitsofana”eo amin’ireo mpianany[104]. Manomboka hatramin’io Ora io, tonga fanirahana ny Fiangonana ny fanirahana an’i Kristy sy ny Fanahy : “Tahaka ny nanirahan’ny Ray Ahy no anirahako anareo koa” (Jo 20,21)[105].

732.Tamin’io andro io no nambara manontolo ny Trinite Masina. Hatramin’io andro io, ny Fanjakana nolazain’i Kristy dia misokatra ho an’ireo izay mino Azy : amin’ny fanetren-tenan’ny nofo sy amin’ny finoana no efa andraisan’ izy ireo anjara sahady amin’ny fiombonana amin’ny Trinite Masina. Amin’ ny fahatongavany, ary tsy mitsahatra izany, no ampidiran’ny Fanahy Masina an’izao tontolo izao ao amin’ny “fotoana farany”, ny fotoanan’ny Fiangonana, ilay Fanjakana efa nolovàna, nefa tsy mbola tomombana :

734. Satria maty isika, na, fara fahakeliny, naratran’ny fahotana, ny vokatra voalohany amin’ny fanomezana ny Fitiavana dia ny famelana ny fahotantsika. Ny firaisana amin’ny Fanahy Masina (2 Kôr 13,13), ao amin’ny Fiangonana, no mamerina amin’ireo vita batemy ny fifanahafana amin’ Andriamanitra, very noho ny fahotana.

736. Amin’izany herin’ny Fanahy Masina izany ny zanak’Andriamanitra no afaka mamokatra. Ilay izay nanao grefy antsika tamin’ny Voaloboka tena izy, no hampitondra antsika ny “vokatry ny Fanahy dia : fitiavana, hafaliana, fiadanana, faharetana, hamoram-po, hatsaram-po, fitokiana ny hafa, fahalemem-panahy, fifehezan-tena” (Gal 5,22-23). “Ny Fanahy no Fiainantsika”; arakaraka ny ahafoizantsika ny tenantsika[110] no “ampiasan’ny Fanahy koa antsika[111] :

738. Ny fanirahana ny Fiangonana akory tsy manampy ny an’i Kristy sy ny Fanahy Masina, fa izy no sakramenta amin’izany : amin’ny fisian-tenany manontolo sy ao amin’ireo rantsambatany rehetra no anirahany azy hitory sy hijoro vavolombelona, hampihatra amin’ny fiainana ankehitriny sy hampiely ny misterin’ny firaisan’ny Trinite Masina (izany no ho fototry ny andalana manaraka) :

740 Ireo “zava-mahagaga nataon’Andriamanitra”, atolotra ny mpino ao amin’ ireo sakramentan’ny Fiangonana, dia mitondra ny vokatr’izy ireo ao amin’ny fiainam-baovao, ao amin’i Kristy, araka ny Fanahy Masina (izany no ho fototry ny fizarana fahatelo amin’ity Katesizy ity).

741.”Ny Fanahy no manohana ny fahalementsika, satria na izay tokony hangatahintsika amin’ny vavaka ataontsika aza tsy fantatsika ; fa ny Tenan’Izy Fanahy ihany no mangataka ho antsika amin’ny fitarainana tsy hay hambara amin-teny” (Rôm 8,26). Ny Fanahy Masina, mpanao ny tsanganasan’ Andriamanitra, no Tompon’ny fivavahana (izany no ho fototry ny fizarana fahefatra amin’ity Katesizy ity).

742. “Ny porofo fa zanaka ianareo, dia ny nanirahan’Andriamanitra ao am-pontsika ny Fanahin’ny Zanany izay miantso hoe : Aba, Ray !”(Gal 4,6).

743. Hatramin’ny fanombohana ka hatramin’ny fahataperan’ny fotoana, rahefa maniraka ny Zanany Andriamanitra, dia maniraka lalandava ny Fanahiny koa : iraisana sy tsy azo sarahina ny fanirahana Azy ireo.

744. Tamin’ny hafenoan’ny fotoana, no notanterahin’ny Fanahy Masina tao amin’i Maria ny fanomanana rehetra amin’ny fahatongavan’i Kristy ao amin’ny Vahoakan’Andriamanitra. Tamin’ny alalan’ny asan’ny Fanahy Masina tao aminy, no nanomezan’ny Ray ho an’izao tontolo izao an’i Emanoela, “Andriamanitra miaraka amintsika” (Mt 1,23).

745. Natokana ho Kristy (Mesia) tamin’ny fanosoran’ny Fanahy Masina tao amin’ny Fahatongavany ho Nofo, ny Zanak’Andriamanitra^{^[114]}.

746. Tamin’ny Fahafatesany sy ny Fitsanganany ho velona i Jesoa no nataon’Andriamanitra ho Tompo sy Kristy ao amin’ny voninahitra[115]. Avy amin’ny Hafenoany no androtsahany ny Fanahy Masina ao amin’ny Apôstôly sy ny Fiangonana.

747. Ny Fanahy Masina izay arotsak’i Kristy, Loha, ao amin’ny rantsambatany, no manorina, mamelon’aina ary manamasina ny Fiangonana. Ny Fiangonana no sakramentan’ny firaisan’ny Trinite Masina sy ny olombelona.

748. “I Kristy no fahazavan’ny firenena rehetra : ny Kônsily masina, mivory ao amin’ny Fanahy Masina izany, dia mirary fatratra, eo am-pitoriana ny Vaovao Mahafalin’ny Evanjely amin’ny voary manontolo, hanapariaka eo amin’ny olombelona rehetra ny hazavan’i Kristy izay mamirapiratra eo amin’ny endriky ny Fiangonana”[116]. Ireo teny ireo no nanokafan’ny Kônsily faharoa tao Vatikana ny “foto-pampianarana momba ny Fiangonana”. Amin’ izany ny Kônsily no mampiseho, fa ny andalan-tenim-pinoana momba ny Fiangonana dia miankina manontolo amin’ireo an-dalan-teny momba an’i Kristy Jesoa. Tsy manana fahazavana hafa ny Fiangonana, afa-tsy ny an’i Kristy ; izy, araka ny sary an’ohatra mamin’ireo Aban’ny Fiangonana, dia azo oharina amin’ny volana izay ny fahazavany rehetra dia avy amin’ny taratry ny masoandro.

749.Ny andalana momba ny Fiangonana dia miankina tanteraka koa amin’ny an’ny Fanahy Masina izay mialoha azy. “Satria, rahefa voaseho fa ny Fanahy Masina no loharano sy mpanome ny fahamasinana manontolo, dia ambaranay ampahibemaso izao fa Izy no manome fahamasinana ny Fiangonana”[117]. Ny Fiangonana, araka ny fomba fitenin’ireo Aban’ny Fiangonana, no toerana “izay iroboroboan’ny Fanahy”[118].

751.Ny teny hoe “Eglizy (Fiangonana)” [ ekklèsia, avy amin’ny teny grika hoe ek-kalein, “miantso ny any ivelany”], dia midika hoe “fiantsoana hivory”. Teny ilazana ny famoriam-bahoaka[120], izay ankapobeny amin’ny endrika ara-pivavahana. Io no fiteny nampiasaina matetika tao amin’ny Testamenta Taloha amin’ny teny grika amin’ny famoriana eo anatrehan’Andriamanitra ny vahoaka voafidy, indrindra ny famoriana teo Sinaia izay teo no nandraisan’i Israely ny Lalàna sy nanorenan’Andriamanitra azy ho vahoakany masina[121]. Amin’ny fiantsoana hoe “Fiangonana” ireo ankohonana mpino voalohany izay nino an’i Kristy dia mahatsiaro tena ho mpandova an’ io fiangonana io. Ao amin’izany, Andriamanitra no “miantso” ny Vahoakany avy amin’ny lafy valon’ny tany. Ny teny hoe Kyriakè izay church, Kirche no sampan-teniny, dia midika hoe “izay an’ny Tompo”.

754. Ny Fiangonana, araka izany, dia valan’ondry, ka i Kristy no vavahady tokana sy tsy maintsy hidirana[128]. Ny Fiangonana koa dia andian’ondry izay Andriamanitra ihany no nanambara mialoha fa Izy no ho mpiandry[129], ary ny ondry, na olombelona aza no ho filoha mpiandry azy ireo, dia ny Tenan’i Kristy ihany, Ilay Mpiandry ondry Tsara sy Mpanjakan’ny mpiandry ondry[130] izay nahafoy ny ainy ho an’ny ondriny[131], no hitarika sy hamahana azy ireo lalandava.

755. Ny Fiangonana dia tany fambolena, sahan’Andriamanitra (1 Kôr 3,9). Ao amin’io saha io no anirian’ny fototr’oliva tranainy izay ny patriarka no fakany masina ary amin’izany no miseho sy hiseho ny fampihavanana eo amin’ny Jody sy ny Jentily[132]. Ny Mpamboly voaloboka avy any an-danitra no namboly izany tahaka ny tanim-boaloboka voafantina[133]. I Kristy no Voaloboka tena izy : Izy no manome aina sy mampamokatra ny sampana, izay tsy iza fa isika : amin’ny alalan’ny Fiangonana isika no mitoetra ao Aminy, izay raha Izy dia tsy mahefa na inona na inona isika[134].

757. Ny Fiangonana dia mbola antsoina hoe “ilay Jerosalema avy any ambony” sy “renintsika” (Gal 4,26)[142] ; nosoritsoritana fa izy dia toy ny vady madio tsy misy pentina an’ny Zanak’Ondry madio tsy misy pentina[143] izay “notiavin’i Kristy, ka nahafoizany ny Tenany mba hanamasina azy’’ (Efez 5,25-26), izay nakambany Taminy tamin’ny fifanekena tsy azo ravana, izay tsy mitsahatra "velominy sy karakarainy" (Efez 5,29)”[144].

Ny Fiangonana – nambara an-tsary mialoha hatramin’ny fiandohan’ izao tontolo izao

762. Ny fanomanana lavitr’ezaka amin’ny fanangonana ny Vahoakan’ Andriamanitra dia nanomboka tamin’ny fiantsoana an’i Abrahama izay nampanantenain’Andriamanitra fa ho tonga rain’ny firenena lehibe iray izy[150]. Ny fanomanana antomotra dia nanomboka tamin’ny fifidianana an’i Israely ho Vahoakan’Andriamanitra[151]. Tamin’ny fifidianana azy, i Israely no tokony ho famantarana ny fanangonana ny firenen-drehetra rahatrizay[152]. Kanefa dia efa nampangain’ireo mpaminany sahady i Israely fa nandrava ny fanekem-pihavanana sy nitondra tena toy ny vehivavy mpivaro-tena[153]. Nanambara Fanekem-pihavanana Vaovao sy Mandrakizay izy ireo[154]. “Io Fanekem-pihavanana Vaovao io, i Kristy no nanorina izany”[155].

764. “Mamirapiratra eo imason’ny olombelona amin’ny teny, ny tsanganasa ary ny maha-eo an’i Kristy, io Fanjakana io”[159]. Ny mandray ny tenin’i Jesoa dia “ny mandray ny Fanjakana mihitsy”[160]. Ny tsiry sy fanombohan’ny Fanjakana dia ireo “andian’ondry vitsy” (Lk 12,32) izay nantsoin’i Jesoa hanodidina Azy ary dia Izy Tenany ihany no mpiandry[161]. Izy ireo no mamorona ny tena fianakavian’i Jesoa tokoa[162]. Ho an’ireo izay nantsoiny hiangona tahaka izany hanodidina Azy, dia nampianariny ny “fomba fiasa amam-pitondran-tena” vaovao, nefa koa fomba fivavaka sahaza izany[163].

766. Ny Fiangonana anefa, dia teraka indrindra tamin’ny fanoloran-tenan’i Kristy manontolo ho amin’ny famonjena antsika, nataony mialoha tamin’ny fanorenana ny Eokaristia ary tanteraka teo amin’ny Hazofijaliana. “Ny fanombohana sy ny fitomboan’ny Fiangonana dia voambara amin’ny ra sy ny rano nivoaka avy tao amin’ny lanivoan’i Jesoa nofantsihana teo amin’ny hazofijaliana”[170]. “Satria tao amin’ny lanivoan’i Kristy nodimandry teo amin’ ny Hazofijaliana no teraka ny sakramenta mahatalanjon’ny Fiangonana manontolo”[171]. Tahaka ny namoronana an’i Eva tamin’ny taolan-tehezan’i Adama rendrika tao anatin’ny torimaso, no nahateraka koa ny Fiangonana tao amin’ny fon’i Kristy voalefona, fony Izy maty teo amin’ny Hazofijaliana[172].

768.Mba hahatanteraka ny fanirahana ny Fiangonana, dia ny Fanahy Masina no “mampitao sy mitari-dalana azy amin’ny alalan’ny fanomezana samihafa na araka ny ambaratongam-pitondrana na ara-pahasoavana manokana”[176]. “Koa ny Fiangonana, voavatsy amin’ny fanomezan’ny mpanorina azy, sy mampihatra amim-pitokiana ny fitandremana ny didim-pifankatiavana, amin’ ny fanetren-tena sy amin’ny fandavan-tena, dia mahazo iraka hitory ny Fanjakan’i Kristy sy ny an’Andriamanitra ary hanangana izany eo amin’ny firenena rehetra ; izy no manjary tsiry sy fanombohana eto an-tany avy amin’io fanjakana io”[177].

Ireo lafiny ireo dia mitambatra ho “fisiana iray ihany amin’ny zavatra maro loha, miforona avy amin’ny singafototra roa dia ny maha-olombelona sy ny maha-Andriamanitra”[184] :

Ny Fiangonana – misterin’ny firaisan’ny olombelona amin’ Andriamanitra

773. Ao amin’ny Fiangonana, io fiombonan’ny olombelona amin’ Andriamanitra amin’ny “fitiavana izay tsy hanam-pahataperana” (1 Kôr 13,8) io no tanjom-piafaràna mibaiko an’izay rehetra fitaovana ara-tsakramenta ao aminy, mifandray amin’izao tontolo izao mora levona[189]. “Narindra manontolo amin’ny fahamasinan’ireo rantsambatan’i Kristy ny firafiny. Ary ny fahamasinana no anombanana ny fiasan’ “ilay mistery lehibe” izay amalian’ ny Ampakarina amin’ny alalan’ny fanomezam-pitiavana ny fanomezan’ny Mpampakatra”[190]. Nialoha lalana antsika rehetra i Maria, amin’ny fahamasinana izay misterin’ny Fiangonana tahaka ilay Ampakarina tsy misy panda na ketrona[191]. Izany no mahatonga “ny halehiben’ny toerana momba an’i Maria ao amin’ny Fiangonana ho mialoha ny halehiben’ny toerana momba an’i Piera”[192].

775. Ny Fiangonana, ao amin’i Kristy, dia toy ny sakramenta, izany hoe sady famantarana no fitaovan’ny firaisana lalina amin’Andriamanitra sy ny firaisan’ny taranak’olombelona rehetra”[194] : Ho sakramentan’ny firaisana lalin’ny olombelona amin’Andriamanitra : izany no tarigetra voalohany kendren’ny Fiangonana. Noho ny fiombonan’ny olombelona samy olombelona, miorim-paka ao amin’ny firaisana amin’Andriamanitra, dia sakramentan’ny firaisan’ny taranak’olombelona rehetra koa ny Fiangonana. Efa nanomboka sahady, ao aminy, io firaisana io, noho izy manangona ny olombelona “avy amin’ny firenena rehetra, ny fokom-pirenena rehetra, ny vahoaka mbamin’ny samihafa fiteny rehetra” (Apôk 7,9) ; amin’izany koa, ny Fiangonana no “famantarana sy fitaovana” amin’ny fanatanterahana manontolo an’io firaisana izay tsy maintsy mbola ho avy io.

777. Ny teny hoe “Eglizy” (Fiangonana) dia midika hoe “fiantsoana hivory”. Teny ilazana ny famoriana an’ireo izay antsoin’ny Tenin’Andriamanitra mba hanjary Vahoakan’Andriamanitra, sy velomin’ny Vatan’i Kristy ka manjary Vatan’i Kristy mihitsy.

778. Ny Fiangonana dia sady lalana no tanjon’ny fandaharan’ Andriamanitra : nambara an-tsary mialoha tamin’ny fahariana, nomanina tao amin’ny Fanekem-pihavanana Taloha, naorina tamin’ny teny sy ny asan’i Jesoa-Kristy, notanterahina tamin’ny Hazofijaliam-panavotany sy ny Fitsanganany ho velona, naseho miharihary ho misterim-pamonjena tamin’ny fandrotsahana ny Fanahy Masina. Ho fanaperana izy ao amin’ny voninahitra any an-danitra, amin’ny maha-famondronana ny olom-boavonjy rehetra eran-tany azy^{^[200]}.

779. Ny Fiangonana dia sady hita maso no ara-panahy, sady fikambanana mirafitra amin’ny ambaratongam-pitondrana no Vatana-Mistikan’i Kristy. Tokana izy, noforonina amin’ny singafototra roa, dia ny maha-olombelona sy ny maha-Andriamanitra. Izany no misteriny, izay ny finoana irery no ahafahana mandray izany.

780. Ny Fiangonana, eto amin’ity tontolo ity, no sakramentam-pamonjena, famantarana sy fitaovana amin’ny fiombonan’Andriamanitra sy ny olombelona.

Paragrafy 2. Ny Fiangonana – Vahoakan’Andriamanitra,
Vatan’i Kristy, Tempolin’ny Fanahy Masina

781. “Marina fa, amin’ny fotoana rehetra, sy amin’ny firenena rehetra, na iza na iza matahotra an’Andriamanitra sy manao ny marina dia ankasitrahany. Kanefa, tsy ny samy maka ho azy, ivelan’ny fifamatorana rehetra, no sitrak’ Andriamanitra andraisan’ny olombelona ny fanamasinana sy ny famonjena ; ny mifanohitra amin’izany aza, ny sitrany dia ny hahatonga ho Vahoaka tokana izay hahalala Azy araka ny marina sy hanompo Azy ao anatin’ny fahamasinana. Izany no antony nifidianany ny Vahoaka Israely mba ho tonga Vahoakany izay nanaovany fanekem-pihavanana ary nampianariny miandalana (…). Izany rehetra izany anefa, tsy inona fa mba hanomanana sy hampisehoana ny endriky ny Fanekem-pihavanana Vaovao sady lavorary izay horaiketina ao amin’i Kristy (…). Dia ilay Fanekem-pihavanana Vaovao tamin’ny rany, iantsoana ny Vahoaka avy amin’ny Jody sy ny jentily, mba hiangona ho iray, tsy araka ny nofo, fa ao amin’ny Fanahy”[201].

784. Rahefa miditra ao amin’ny Vahoakan’Andriamanitra amin’ny alalan’ny finoana sy ny Batemy ny olona, dia mandray anjara amin’ny fiantsoana tokan’io Vahoaka io : amin’ny fiantsoana azy ho mpisorona : “I Kristy Tompo, Mpisorombe nalaina avy amin’ny olombelona, dia nanao an’ilay Vahoaka vaovao "ho fanjakana, mpisorona ho an’Andriamaniny sady Rainy". Satria, ireo vita batemy, amin’ny alalan’ny fahateraham-baovao sy ny fanosorana amin’ny Fanahy Masina, dia voatokana ho fonenana ara-panahy sy ho mpisorona masina”[208].

786. Farany, mandray anjara amin’ny asa maha-mpanjaka an’i Kristy, ny Vahoakan’Andriamanitra. Mampiasa ny fiandrianana maha-mpanjaka Azy i Kristy amin’ny fanintonana ny olona rehetra ho ao Aminy amin’ny alalan’ny fahafatesany sy ny Fitsanganany ho velona[210]. I Kristy, Mpanjaka sy Tompon’ izao tontolon’ny zava-drehetra izao, dia nanolo-tena ho mpanompon’ny rehetra, “tsy tonga mba ho tompoina, fa mba hanompo ary hahafoy ny ainy ho fanavotana ny be sy ny maro” (Mt 20,28). Ho an’ny kristianina, “ny hoe manjaka, dia ny manompo Azy”[211], indrindra “amin’ny mahantra sy ny mijaly, izay ao amin’izy ireo no ahitan’ny Fiangonana ny endrik’ilay Mpanorina azy mahantra sy mijaly”[212]. Manatanteraka ny “fahamboniana maha-mpanjaka” azy ny Vahoakan’Andriamanitra, amin’ny fiainana izany fiantsoana hanompo miaraka amin’i Kristy izany.

Amin’ireo rehetra nohavaozina tao amin’i Kristy, ny famantaran’ny Hazofijaliana no mahatonga azy ireo ho mpanjaka, ny fanosorana amin’ny Fanahy Masina no manamasina azy ireo ho mpisorona, ka mba hiavaka amin’ny asa fanompoan’ny tsirairay amin’ny andraiki-panompoana sahanintsika, dia aoka ny kristianina rehetra manam-panahy sy mampiasa ny sainy, mba hahatsiaro tena ho mpikambana amin’io taranaka mpanjaka io sy mpandray anjara amin’ny asa maha-mpisorona. Koa inona moa, araka izany, no maha-mpanjaka ny olona iray afa-tsy ny mitondra ny tenany amin’ny fankatoavana an’Andriamanitra ? Ary inona koa no maha-mpisorona afa-tsy ny manokana ny kônsiansy madio tsy misy pentina amin’ny Tompo sy manolotra eo ambony ôtelin’ny fony ny sorom-pitiavam-bavaka tsy misy pentina[213] ?

787. Efa hatrany am-boalohany i Jesoa no nampandray anjara an’ireo mpianany tamin’ny fiainany[214] ; nambarany azy ireo ny misterin’ny Fanjakan’ny lanitra[215] ; nomeny anjara tamin’ny fanirahana Azy, tamin’ny hafaliany[216] ary tamin’ny fijaliany[217] izy ireo. Niresaka momba ny fiombonana mbola lalina kokoa ao Aminy sy ireo izay hanaraka Azy i Jesoa : “Mitomoera ao amiko, tahaka Ahy ao aminareo (…). Izaho no Voaloboka, ianareo no sampana” (Jo 15,4-5). Ary nanambara ny fiombonana mifono mistery sy tena izy eo amin’ny Tenany sy ny antsika Izy : “Izay mihinana ny nofoko sy misotro ny rako dia mitoetra ao anatiko ary Izaho ao anatiny” (Jo 6,57).

789.Ny fampitahana ny Fiangonana amin’ny vatana dia mamoaka hazavana ny amin’ny fifamatorana mafy misy eo amin’ny Fiangonana sy i Kristy. Tsy miangona fotsiny manodidina Azy ny Fiangonana ; nampiraisiny Aminy, ao amin’ny Vatany izy. Toy izao ireo endrika telo an’ny Fiangonana - Vatan’i Kristy, soritana manokana kokoa : ny firaisan’ny rantsambatana rehetra amin’ny samy izy ireo amin’ny alalan’ny fiombonan’izy ireo amin’i Kristy ; i Kristy Lohan’ny Vatana ; ny Fiangonana, Vadin’i Kristy.

791. Tsy manafoana ny maha-samihafa ny rantsambatana, ny maha-iray ny vatana : “Amin’ny fandrafetana ny Vatan’i Kristy dia misy ny maha-samihafa ny rantsambatana sy ny anjara raharahany. Tokana ny Fanahy izay mizarazara ny fanomezana samihafa ho fanasoavana ny Fiangonana, arakaraka ny hareny sy ny fitakian’ny fanompoana”[225]. Ny maha-iray ny Vatana-mistika dia miteraka sy mampirisika ny samy mpino amin’ny fifankatiavana : “Araka izany, raha mijaly ny rantsambatana iray, dia miara-mijaly aminy ny rantsambatana rehetra, ary raha mahazo voninahitra ny rantsambatana iray, dia miara-mifaly aminy ny rantsambatana rehetra”[226]. Farany, ny maha-iray ny Vatana-mistika no mpandresy ny fisaraham-bazana rehetra eo amin’ny olombelona : “Satria, ianareo rehetra natao batemy tao amin’i Kristy, dia mitafy an’i Kristy avokoa ; tsy misy Jody na Jentily, tsy misy mpanompo na olona afaka, tsy misy lehilahy na vehivavy intsony ; satria ianareo rehetra dia iray ihany ao amin’i Kristy Jesoa” (Gal 3,27-28).

793.Izy no mampiray antsika amin’ny Pakany : tsy maintsy miezaka hanahaka Azy ny rantsambatana rehetra “mandra-pahary an’i Kristy” ao amin’izy ireo (Gal 4,19). “Amin’izany tarigetra izany no ahatafidirantsika ao amin’ny misterin’ny fiainany, (…) iombonantsika amin’ny fahoriany, tahaka ny iombonan’ny vatana sy ny loha, iraisantsika amin’ny fijaliany mba iraisantsika amin’ny voninahiny”[227].

795.I Kristy sy ny Fiangonana àry no “Kristy manontolo” (Christus totus). Iray ny Fiangonana miaraka amin’i Kristy. Tena tsapan’ny olomasina ao an’ eritreriny ao tokoa io firaisana io :

800. Ireo fanomezam-pahasoavana dia raisina miaraka amin’ny faneken’izay mandray izany, nefa koa amin’ny rantsambatan’ny Fiangonana rehetra. Araka izany, harem-pahasoavana mahatalanjona tokoa izy ireny ho an’ny hery amam-paharisihina maha-apôstôly sy ho an’ny fahamasinan’ny Vatan’i Kristy manontolo, raha toa ka tena fanomezana avy amin’ny Fanahy Masina tokoa izy ireny, sy ho ampiasaina amin’ny fomba mifanaraka manontolo amin’ny tosi-kerim-pamporisika marina avy amin’io Fanahy io ihany, izany hoe ho ampiasaina araka ny fitiavana, izay fandrefesana marina ny fanomezam-pahasoavana[249].

802. “Nanolo-tena ho antsika i Jesoa-Kristy, mba hanavotra antsika ho afaka amin’ny tsy fahamarinana rehetra sy hanadio ny Vahoaka izay natao ho Azy tokoa” (Tito 2,14).

803.“Ianareo kosa dia taranaka voafidy, mpisorona manjaka, firenena masina, Vahoaka navotana” (1 Pi 2,9).

804. Amin’ny alalan’ny finoana sy ny Batemy no idirana ao amin’ny Vahoakan’Andriamanitra. “Ny olombelona rehetra no antsoina ho anisan’ny Vahoakan’Andriamanitra”^{^[252]}, mba “hiforona ho fianakaviana tokana sy ho Vahoaka tokan’Andriamanitra izy rehetra”^{^[253]}, ao amin’i Kristy.

805. Vatan’i Kristy ny Fiangonana. Noho ny Fanahy Masina sy ny asany ao amin’ny sakramenta, fa indrindra ny Eokaristia, dia manorina ny fiombonan’ny mpino ho Vatany i Kristy maty sy nitsangan-ko velona.

806. Ao amin’ny maha-iray io Vatana io, dia maro samihafa ny rantsambatana sy ny anjara asa. Mifamatotra amin’ny rantsambatana ny samy rantsambatana rehetra, indrindra amin’ireo izay mijaly, ireo mahantra ary ireo enjehina.

807. Ny Fiangonana io Vatana io, izay i Kristy no Loha : avy Aminy sy ao Aminy ary ho Azy no ahaveloman’ny Fiangonana ; Izy kosa miaina miaraka amin’ny Fiangonana sy ao amin’ny Fiangonana.

808. Vadin’i Kristy ny Fiangonana : tia azy Izy ary nanolo-tena mba ho azy. Nodioviny tamin’ny rany izy. Nataony Reny niteraka ny zanak’ Andriamanitra rehetra izy.

809. Tempolin’ny Fanahy Masina ny Fiangonana. Ny Fanahy Masina no toy ny fanahin’ny Vatana-Mistika, fototry ny ainy sy ny firaisany ao anatin’ny faha-samihafa ary fototry ny habetsahan’ny fanomezany mbamin’ny fanomezam-pahasoavany.

810. “Araka izany, ny Fiangonana manerana ny tany tontolo dia hita fa "ilay Vahoaka izay misintona ny maha-iray azy avy amin’ny maha-iray an’ Andriamanitra Ray sy Zanaka sy Fanahy Masina"^{^[254]}.”

812. Ny finoana irery ihany no ahafahana mankato fa avy amin’Andriamanitra ny loharano nahazoan’ny Fiangonana an’ireo toetra manokana ireo. Kanefa ny fisehoan’ireo teo amin’ny tantara dia famantarana miharihary koa ho an’ny sain’olombelona. “Ny Fiangonana, tsiahivin’ny Kônsily voalohany tao Vatikana, noho ny fahamasinany, ny firaisany katôlika, ny faharetam-piorenany tsy hay arodana, dia ny tenan’izy Fiangonana ihany no antony lehibe sy maharitra ahazoana mino, sy porofo tsy hay toherina amin’ny fanirahan’Andriamanitra azy”[257].

815. Inona avy ireo fifamatoram-piraisana ireo ? “Ambonin’ny zavatra rehetra [dia] ny fitiavana, izay fehin’ny hatsaram-panahy” (Kôl 3,14). Kanefa ny firaisan’ny Fiangonana mivahiny ety an-tany dia iantohan’ireo fifamatoram-piombonana hita maso koa :
- ny fiekena ny finoana tokana noraisina avy amin’ny apôstôly;
- ny fankalazana iombonana amin’ny fanompoam-pivavahana amin’ Andriamanitra, indrindra amin’ireo sakramenta;
- ny fifandimbiasana maha-apôstôly amin’ny alalan’ny sakramentan’ny Filaharana, mitana ny fihavanana maha-mpiray tam-po ny fianakavian’ Andriamanitra[264].

816. “Ny Fiangonana tokan’i Kristy, (…) dia izay napetraky ny Mpamonjintsika, taorian’ny Fitsanganany ho velona, tamin’i Piera, mba izy no ho mpiandry ondry ao aminy, izay nankininy taminy, dia taminy sy tamin’ireo apôstôly hafa, mba hampiely azy sy hitantana azy (…). Io Fiangonana toy ny fikambanana naorina sy narindra eto an-tany io, dia misy sady maharitra ao (subsistit in) amin’ny Fiangonana katôlika fehezin’ny dimbin’i Piera sy ireo Eveka miombona aminy”[265] :

819.Fanampin’izany, “maro amin’ireo singafototry ny fahamasinana sy ny fahamarinana”[271] no misy ivelan’ny fetra hita maso ao amin’ny Fiangonana katôlika : “ny Tenin’Andriamanitra voarakitra an-tsoratra, ny fiainam-pahasoavana, ny finoana, ny fanantenana ary ny fitiavana, ny fanomezana anaty hafa avy amin’ny Fanahy Masina ary ny singafototra hita maso hafa koa”[272]. Mampiasa ireny Fiangonana sy ankohonam-piangonana ireny ho fitaovam-pamonjena ny Fanahin’i Kristy, ka ny heriny dia avy amin’ny hafenoan’ny fahasoavana sy ny fahamarinana nankinin’i Kristy tamin’ny Fiangonana katôlika. Ireny soa rehetra ireny dia avy amin’i Kristy sy mitondra mankany Aminy[273], ary amin’ireny ihany no mitaky ny “firaisana katôlika”[274].

821. Mba hamaliana izany araka ny sahaza azy, dia takìna :
- ny fihavaozana tsy tapaka ao amin’ny Fiangonana, ao anatin’ny tsy fivadihana lehibe indrindra amin’ny fiantsoana azy. Izany fanavaozana izany no herin’ny hetsika mankamin’ny firaisana[277];
- ny fibebahan’ny fo “mba hiaina ao anatin’ny fahadiovana kokoa araka ny Evanjely”[278], satria ny fivadihan’ireo rantsambatana amin’ny fanomezan’i Kristy no miteraka ny fisaraham-bazana;
- ny fiaraha-mivavaka, satria “ny fibebahan’ny fo sy ny fahamasinam-piainana, atambatra amin’ny vavaky ny daholobe sy ny an’ny tsirairay ho amin’ny firaisan’ny kristianina, dia tsy maintsy heverina ho aina mamelona ny ekiomenisma manontolo, ary azo antsoina ara-drariny hoe ekiomenisma ara-panahy”[279];
- ny fifankahalalana maha-mpiray tam-po ara-pinoana[280];
- ny fanofanana momba ny ekiomenisma ho an’ny mpino, fa indrindra ho an’ny Pretra[281];
- ny fifanakalozan-kevitra eo amin’ny samy teôlôjianina sy ny fihaonan’ny samy kristianina avy amin’ny Fiangonana samihafa sy ny fikambanana samy hafa[282];
- ny fiaraha-miasan’ny samy kristianina eo amin’ny sehatr’asa samihafa amin’ny asan’olombelona[283].

822. “Mahakasika ny Fiangonana manontolo : ny mpino sy ny mpiandry ondry”[284],ny mameno ny saina hahatanteraka ny firaisana. Kanefa koa tsy maintsy “mahatsiaro tena fa izany fikasana masina izany, izany hoe ny fampihavanana ny kristianina rehetra ho anatin’ny firaisana maha-tokana sy itambaran’ny Fiangonan’i Kristy, dia mihoatra ny tanjaky ny olombelona sy ny herim-pahaizany”. Izany indrindra no hametrahantsika ny fanantenantsika manontolo “amin’ny vavak’i Kristy ho an’ny Fiangonana, ao amin’ny fitiavan’ny Ray ny amintsika, ary amin’ny herin’ny Fanahy Masina”[285].

824. Ny Fiangonana, miray amin’i Kristy, dia nohamasinin’ny Tenany ; amin’ny alalany sy ao Aminy dia manjary mahamasina koa izy. “Ny tanjona iafaran’ny tsanganasa rehetra ataon’ny Fiangonana dia ny fanamasinana ny olombelona ao amin’i Kristy sy ho amin’ny fanomezam-boninahitra an’Andriamanitra”[289]. Ao amin’ny Fiangonana no itahirizana ny “hafenoan’ny fitaovam-pamonjena rehetra”[290]. Ao aminy no “andraisantsika ny fahamasinana amin’ny alalan’ny fahasoavan’Andriamanitra”[291].

826. Ny fifankatiavana no aina mamelona ny fahamasinana izay iantsoana ny olon-drehetra : “Izy no mitarika ny fitaovam-panamasinana rehetra, manome an’ireo ny ain’izy ireo sy mitondra an’ireo amin’ny tanjom-piafaràn’izy ireo”[294] :

827. “Noho i Kristy masina, tsy manan-tsiny, tsy misy pentina, tsy tonga afa-tsy mba hanonitra ny fahotan’ny vahoaka, dia tsy nahalala ota; ny Fiangonana kosa, izay misy mpanota ao aminy, dia sady masina no antsoina hidio, ary manohy tsy an-kijanona ny ezaka ataony ho amin’ny fivalozana sy ny fanavaozana”[296]. Ny mpikambana rehetra ao amin’ny Fiangonana, ao anatin’izany ny mpandraharaha masiny, dia tsy maintsy miaiky ho mpanota[297]. Ao amin’izy rehetra, ny ahi-dratsin’ny fahotana, dia mbola hita mifangaro amin’ny voa tsaran’ny Vaovao Mahafaly, mandra-pahatongan’ny farandro[298]. Ny Fiangonana àry no mamondrona ny mpanota nahazo ny famonjen’i Kristy, nefa mbola eo an-dalan’ny fanamasinan-tena lalandava :

829. “Ao amin’ny tenan’ilay Virjiny sambatra ny Fiangonana no efa mahatratra sahady ny fahalavorariana izay mahatonga azy ho tsy misy panda na kentrona. Ireo mpinon’i Kristy, dia mbola mikely aina mba hitombo fahamasinana, amin’ny alalan’ny fandresena ny fahotana : izany no antony mahatonga azy ireo hiandrandra an’i Maria”[303] : efa masina tanteraka ny Fiangonana, ao aminy.

830. Ny teny hoe “katôlika dia midika hoe “manerana ny tany tontolo” amin’ny hevitra hoe “maha-fitambarana manontolo” na “maha-fahafenoana manontolo”. Katôlika ny Fiangonana amin’ireto hevitra anankiroa ireto :

831. Katôlika izy satria nirahin’i Kristy hampiely ny finoana manerana ny tontolom-piainan’ny olombelona rehetra tsy an-kanavaka[308] :

833.Ny antsoina hoe Fiangonana eo an-toerana, izay tsy inona fa ny diôsezy (na faritanim-piangonana), dia ankohonan’ireo mpino kristianina miombona ao amin’ny finoana sy ny sakramenta miaraka amin’ny Evekan’izy ireo nohamasinina tao anatin’ny fifandimbiasana maha-apôstôly[311]. Ireny Fiangonana eo an-toerana ireny “dia voaorina hitovy endrika amin’ny Fiangonana manerana ny tany tontolo; ao amin’izy ireny sy miainga avy amin’izy ireny no isian’ny Fiangonana katôlika iray sy iraisana”[312].

835. “Ny Fiangonana manerana ny tany tontolo dia tsy tokony hoferana ho toy ny fitambarana tsotra na vondrom-Piangonana eo an-toerana. Fa ambonin’izany ny Fiangonana, manerana ny tany tontolo noho ny fiantsoana sy ny fanirahana, izay miorim-paka eo amin’ny sehatra samihafa ara-kolontsaina, ara-tsôsialy ary maha-olona, amin’ny fakana ny endrika sy ny fomba fanehoana isan-karazany eo amin’ny faritra tsirairay an’izao tontolo izao”[316]. Ny fahamaroan’ny sampam-pahalalana ao amin’ny Fiangonana, ny fombam-pivavahana ara-litorzia, ary ny lovam-pahalalana ara-teôlôjia sy ara-panahy manokana ho an’ny Fiangonana eo an-toerana, dia “ mampiseho miharihary, amin’ny alalan’ny fifanojoan’izy ireny ao anatin’ny firaisana, ny maha-katôlika ny Fiangonana iray tsy mivaky”[317].

837. “Ny tafiditra ho mpikambana manontolo ao amin’ny fikambanana, izay tsy inona fa ny Fiangonana, dia ireo izay manana ny Fanahin’i Kristy, ka manaiky manontolo ny rafi-pandaminany sy ny fitaovam-pamonjena rehetra naorina ao aminy, ary ankoatra izany, noho ny fifamatorana naorin’ny fiekem-pinoana, ny sakramenta sy ny fitondram-piangonana ary ny fiombonana, dia tafaray, ao anatin’ny fitambaran’ny Fiangonana hita maso, amin’i Kristy izay mitarika azy amin’ny alalan’ny Papa Ray Masina sy ireo Eveka. Ny fidirana ho mpikambana ao amin’ny Fiangonana anefa tsy miantoka ny famonjena, noho ny tsy fitozoana amin’ny fitiavana, ho an’izay mijanona ho ny “vatany” ihany no ao amin’ny Fiangonana, fa ny “fony”[319] tsy ao velively.

Ny fifandraisan’ny Fiangonana amin’ny Vahoaka Jody. Ny Fiangonana, Vahoakan’ Andriamanitra ao amin’ny Fanekem-pihavanana Vaovao, dia mahatsapa, amin’ny fanadihadiana ny mistery momba azy, ny fifamatorany amin’ny Vahoaka Jody[324], “izay taminy no voalohany nitenenan’Andriamanitra”[325]. Ny tsy itoviany amin’ny fivavahana hafa tsy kristianina, ny finoana jody dia efa valin-teny rahateo amin’ny fanambaràn’Andriamanitra ao amin’ny Fanekem-pihavanana Taloha. Ny Vahoaka Jody “no nanana ny fananganan-janaka, ny voninahitra, ny fanekem-pihavanana, ny didy aman-dalàna, ny fanompoam-pivavahana, ny fampanantenana ary ireo patriarka, izy izay avy aminy no teraka, araka ny nofo, i Kristy” (Rôm 9,4-5) satria “tsy misy anenenana ny fanomezan-tsoa sy ny fiantsoan’Andriamanitra” (Rôm 11,29).

841. Ny fifandraisan’ny Fiangonana amin’ny Silamo. “Ny fandaharam-pamonjena, dia natao hiarovana ihany koa ireo izay miaiky ny Mpahary, ka voalohany amin’izany ny silamo izay manambara ampahibemaso fa mitana ny finoan’i Abrahama, mitsaoka miaraka amintsika an’Ilay Andriamanitra tokana, mpamindra fo, mpitsara ny olombelona amin’ny farandro”[326].

844. Kanefa amin’ny fihetsika amam-pitondran-tena ara-pivavahan’izy ireo, ny olombelona dia mampiseho koa ny fetra sy ny fahadisoana izay manimba ao amin’izy ireo ny endrik’Andriamanitra :

846. Ahoana no tokony handraisana io filazana marina miverimberina matetika teo am-bavan’ny Aban’ny Fiangonana io ? Raha lazaina mazava amin’ny fomba tsy misy isalasalana, dia midika fa ny famonjena rehetra ataon’ny Fiangonana izay Vatan’i Kristy, dia avy amin’i Kristy-Loha avokoa :

847. Io filazana marina io dia tsy mahakasika an’ireo izay tsy mahalala an’i Kristy sy ny Fiangonany, noho ny fahadisoana tsy avy amin’izy ireo :

850. Ny fiandohana sy ny tanjon’ny fanirahana. Ny fara loharanon’ny fahefana maha-misiôneran’ny Tompo dia ao amin’ny fitiavana mandrakizain’ny Trinite Masina Indrindra : “Amin’ny fomba aman-toetra maha-izy azy, ny Fiangonana, mandritra ny fivahiniany ety an-tany, dia misiônera, satria na ny fiandohan’ny tenany aza dia avy amin’ny fanirahana ny Zanaka sy ny fanirahana ny Fanahy Masina, araka ny fandaharan’Andriamanitra Ray”[338]. Ary ny tanjona faran’ny fanirahana dia tsy hafa fa ny mampandray anjara ny olombelona amin’ny fiombonana izay misy eo amin’ny Ray sy ny Zanaka ao amin’ny Fanahim-pitiavan’izy ireo[339].

852. Ny lalan-kizorana amin’ny fanirahana. “Ny Fanahy Masina no tompon-draharaha voalohany amin’ny fanirahana rehetra sahanin’ny Fiangonana”[341]. Izy no mitondra ny Fiangonana amin’ny lalan-kizorana amin’ny fanirahana. Ny Fiangonana “no manohy sy manitatra eny am-pamakivakiana ny tantara eny ny fanirahana ny Tenan’i Kristy, izay nirahina hitory ny Vaovao Mahafaly amin’ny malahelo ; koa ny lalana izay nizoran’ny Tenan’i Kristy ihany àry, eo ambany fandrisihan’ny Fanahin’i Kristy, no tsy maintsy hizoran’ny Fiangonana, izany hoe mandalo amin’ny lalan’ny fahantrana, ny fanekena, ny fanompoana ary ny fanoloran-tena ho sorona hatramin’ny fahafatesana, izay nivoahan’i Kristy ho mpandresy tamin’ny alalan’ny fitsanganany ho velona”[342]. Izany no mahatonga “ny ran’ny martiry ho voa nafafy mahavokatra kristianina”[343].

854.Amin’ny fanirahana azy ihany “ny Fiangonana no miara-dalana amin’ny olombelona manontolo sy miara-mizaka ny anjara fiainana ara-nofon’izao tontolo izao ; toy ny lalivay izy, ary mova tsy aina mamelona ny fikambanan’ny olombelona antsoina hihavao ao amin’i Kristy sy hiova ho fianakavian’Andriamanitra”[349]. Ny ezaka amin’ny maha-misiônera izany, dia mitaky faharetana. Manomboka amin’ny fitoriana ny Evanjely amin’ny vahoaka sy amin’ireo vondron’olona izay tsy mbola mino an’i Kristy izany[350] ; avy eo mitohy amin’ny fananganana ankohonana kristianina, izay tokony ho “famantarana ny maha-eo amin’izao tontolo izao an’ Andriamanitra”[351], sy amin’ny fanorenana ny Fiangonana eo an-toerana[352] ; mampiditra ny fizotran’ny fampanaraham-bolon-tany ny kolontsaina, mba hahatonga nofo ny Vaovao Mahafaly ao amin’ireo kolontsaim-pirenena[353] ; tsy tokony ho hadinoina ny mahatsapa koa ny tsy fahombiazana. “Ny amin’izay mikasika ny olombelona, ny vondron’olona ary ny vahoaka, dia miandalana no ahatratran’ny Fiangonana azy ireo sy ahatafidirany ao amin’izy ireo, ary izakany ao aminy azy ireo araka izany, ho katôlika tanteraka”[354].

856. Ny lahasa maha-misiônera dia mila fifanakalozan-kevitra amim-panajana eo amin’ireo izay tsy mbola manaiky ny Vaovao Mahafaly[357]. Ny mpino dia afaka maka tombon-tsoa ho an’ny tenan’izy ireo ihany avy amin’io fifanakalozan-kevitra io amin’ny fianarana hahalala tsaratsara kokoa “izay rehetra efa misy ny fahamarinana sy ny fahasoavana ao amin’ireo firenena ho porofon’ny maha-eo an’Andriamanitra amin’ny fomba miafina”[358]. Raha mitory ny Vaovao Mahafaly amin’ireo izay tsy mahalala izany izy ireo, dia ny mba hanamafy, hameno ary hanandratra ny marina sy ny soa izay afafin’Andriamanitra eo anivon’ny olombelona sy ny vahoaka, ary mba handiovana azy ireo amin’ny fahadisoan-kevitra sy ny faharatsiana “ho voninahitr’ Andriamanitra, ho henatry ny demony ary ho fahasambaran’ny olombelona”[359].

Ry Ray mandrakizay ô, tsy mandao ny andian’ondrinao Ianao fa miandry azy Ianao amin’ny alalan’ny apôstôlinao sambatra eo ambany fiarovanao maharitra. Mbola mitarika azy Ianao amin’ny alalan’ireo mpiandry ondry ireo ihany izay manohy ny asan’ny Zanakao ankehitriny[365].

859. Nampiraisin’i Jesoa amin’ny fanirahana Azy noraisiny avy amin’ny Ray izy ireo : satria “tsy mahazo manao na inona na inona ho an’ny Tenany ihany ny Zanaka” (Jo 5,19.30) fa mandray ny zavatra rehetra avy amin’ny Ray izay naniraka Azy, tahaka izany ireo izay irahin’i Jesoa dia tsy afa-manao na inona na inona raha tsy Izy[368] izay andraisan’izy ireo ny fahefana amin’ny fanirahana sy ny fahefana hanatanteraka izany. Koa fantatry ny apôstôlin’i Kristy àry fa izy ireo dia voahosotr’Andriamanitra ho “mpandraharaha masin’ny fanekem-pihavanana vaovao” (2 Kôr 3,6), “mpandraharaha masin’Andriamanitra”( 2 Kôr 6,4), “masoivohon’i Kristy” (2 Kôr 5,20) “mpanompon’i Kristy sy mpizara ny misterin’Andriamanitra” (1 Kôr 4,1).

862.”Tahaka ilay adidy aman’andraikitra nankinin’ny Tenan’ny Tompo tamin’i Piera, ilay voalohany amin’ny apôstôly, sy natokana hampitaina amin’ireo mpandimby azy, natao ho adidy aman’andraikitra maharitra, no mampaharitra toy izany koa ny adidy aman’andraikitra nankinina tamin’ny apôstôly ho mpitondra Fiangonana, adidy aman’andraikitra izay ny filaharana masin’ny Eveka no tsy maintsy miantoka ny faharetany lalandava.” Izany no antony ampianaran’ny Fiangonana fa “ny Eveka, noho ny lalàna fototra naorin’Andriamanitra, no mandimby ny apôstôly ho mpitondra Fiangonana, hany ka ireo izay mihaino azy ireo, mihaino an’i Kristy, izay mandà azy ireo, mandà an’i Kristy sy Ilay izay naniraka an’i Kristy”[372].

864. “I Kristy nirahin’ny Ray no loharano sy fiandohan’ny apôstôlà rehetra ataon’ny Fiangonana”, koa miharihary fa ny fahavokaran’ny apôstôlà, na ny an’ny mpandraharaha voahosotra na ny an’ny lahika, dia miankina amin’ny fiombonan’izy ireo aina amin’i Kristy[374]. Arakaraka ny fiantsoana, ny antso takìn’ny vaninandro, ny fanomezan-tsamihafa avy amin’ny Fanahy Masina, no ahazoan’ny apôstôlà endrika samihafa indrindra. Kanefa ny fitiavana lalandava, tovozina indrindra ao amin’ny Eokaristia, no “toy ny ain’ny apôstôlà rehetra”[375].

866. Iray ny Fiangonana : tsy manana afa-tsy Tompo iray izy, tsy miaiky afa-tsy finoana iray izy, tsy nateraka afa-tsy tamin’ny Batemy iray izy, tsy mamorona afa-tsy Vatana iray izy, velomin’ny Fanahy iray, ho amin’ny fanantenana iray^{^[379]} ka amin’izany fiteny izany no ho resy ny fitsitokotokoana rehetra.

867. Masina ny Fiangonana : ilay Andriamanitra masina indrindra no mpamorona azy; i Kristy, Vadiny, no nanolo-tena ho azy mba hanamasina azy; ny Fanahin’ny fahamasinana no mamelon’aina azy. Na dia mbola misy mpanota aza ao aminy, dia izy no “ilay tsy misy fahotana natao ho an’ny mpanota”. Ao amin’ireo olomasina no mamirapiratra ny fahamasinany ; ao amin’i Maria izy no efa masina manontolo rahateo.

868. Katôlika ny Fiangonana : mitory ny finoana manontolo izy ; mitondra ao aminy sy mizarazara ny hafenoan’ny fitaovam-pamonjena izy ; irahina ho amin’ny firenena rehetra izy ; manatona ny olombelona rehetra izy ; manerana ny fotoana rehetra izy ; “misiônera^{^[380]} no fomba aman-toetra tena maha-izy azy”.

869. Apôstôlika ny Fiangonana : naorina eo ambonin’ny fototra maharitra izy : “ny apôstôly roa ambin’ny folon’ny Zanak’Ondry”[381] ; tsy mety rava izy^{^[382]}; maharitra amin’ny fahamarinana amin’ny tsy feteza-mandiso izy; i Kristy no mitondra azy amin’ny alalan’i Piera sy ireo apôstôly hafa, ary eo amin’ny dimbin’izy ireo, dia ny Papa sy ny fiombonam-piadidian’ireo Eveka.

870. “Ny Fiangonana tokan’i Kristy izay ambarantsika ampahibemaso ao amin’ny Semboly fa iray, masina, katôlika ary apôstôlika (…), dia ao amin’ny Fiangonana katôlika no misy azy, tantanan’ny dimbin’i Piera sy ireo Eveka miombona aminy, na dia maro be aza ireo singafototry ny fahamasinana sy ny fahamarinana mitoetra any ivelan’ny rafitra ijoroany”^{^[383]}.

Paragrafy 4. Ny mpinon’i Kristy
Ambaratongam-pitondrana, lahika, fanokanam-piainana

872. “Eo amin’ireo mpinon’i Kristy, noho ny fihavaozan’izy ireo ao amin’i Kristy, raha ny amin’ny fahamendrehana sy amin’ny asa fanao, dia misy fitoviana marina tokoa, izay amin’izany no ifarimbonan’izy rehetra amin’ny fandrafetana ny Vatan’i Kristy, araka ny fomba fiainana sy ny anjara raharahan’ny tsirairay manokana”[385].

876. Ny fifamatorana anaty amin’ny toetra maha-sakramenta ny andraiki-panompoan’ny Fiangonana no endrika mampiavaka ny asa fanompoany. Satria, amin’ny fiankinana tanteraka amin’i Kristy izay manome iraka sy fahefana no tena mpanompon’i Kristy tokoa ny mpandraharaha masina[389], amin’ny endrik’i Kristy izay naka tamin-kalalahana ho antsika “ny fomban’ ny mpanompo” (Filip 2,7). Satria ny teny sy ny fahasoavana izay izy ireo no mpandraharaha masina amin’izany, dia tsy azy ireo, fa an’i Kristy izay nanankina izany tamin’izy ireo mba ho an’ny hafa, ka manjary mpanompon’ ny rehetra amin-kalalahana izy ireo[390].

878. Farany, misy manana endrika an’ny tsirairay, ny toetra maha-sakramenta ny andraiki-panompoan’ny Fiangonana. Raha miasa amin’ny fiombonana ny mpandraharahan’i Kristy, dia miasa lalandava koa amin’ny tsirairay. Ny isam-batan’olona dia voantso tsirairay hoe : “Ianao, manaraha Ahy” (Jo 21, 22)[393], mba ho vavolombelona tsirairay, eo amin’ny asa fanirahana iombonana, amin’ny fiantsorohan’ny isam-batan’olona ny andraikitra eo anoloan’Ilay izay manome ny fanirahana, sy amin’ny fiasany “ao amin’ny tenany” sy ho an’ny olona : “Izaho manao batemy anao amin’ny anaran’ny Ray …”; “Izaho mamela ny fahotanao …”

879. Koa ny andraiki-panompoana ara-tsakramenta ao amin’ny Fiangonana àry dia raharaha atao amin’ny anaran’i Kristy. Manana toetra an’ny tsirairay izy sady manana endrika fiombonam-piadidiana. Voamarina izany amin’ny fifamatorana misy eo amin’ny fiombonam-piadidiana maha-eveka sy ny filohany, ny dimbin’i Md Piera, ary amin’ny fifandraisana misy eo amin’ny andraikitra maha-mpiandry ondry ny Eveka ho an’ny Fiangonany eo an-toerana sy amin’ny fiahiana iombonana amin’ny fiombonam-piadidiana maha-eveka ho an’ny Fiangonana Manerana ny tany tontolo.

881. Ny Tompo no nanao an’i Simôna irery, izay nomeny anarana hoe Piera, ho vatolampin’ny Fiangonany. Tamin’izany no nanomezany azy ny fanalahidy[396]; Izy no nametraka azy ho mpiandry ny andian’ondry manontolo[397]. “Kanefa ilay adidy aman’andraikitra hamehy sy hamaha izay nomena an’i Piera, dia nomena koa, tsy misy isalasalana, ny fiombonam-piadidian’ireo apôstôly miray amin’ny filohan’izy ireo”[398]. Io adidy aman’andraikitra maha-mpiandry ondry an’i Piera sy ireo apôstôly hafa io, dia anisan’ny fototra iorenan’ny Fiangonana. Tohizin’ny Eveka izany eo ambany fahefan’ny Papa amin’ny Fiangonana manontolo.

883. “Ny fiombonam-piadidiana na vondron’ny maha-eveka, dia tsy manana fahefana raha tsy fantatra fa tena mikambana amin’ny Evekan’i Rôma, amin’ny maha-filohany azy. Tahaka izany, io fiombonam-piadidiana io, no “fototry ny fahefana fara tampony sy feno koa eo amin’ny Fiangonana manontolo, fahefana izay tsy azo ampiasaina anefa, raha tsy miaraka amin’ny fankatoavan’ny Evekan’i Roma”[401].

884. “Ny Fiombonam-piadidian’ireo Eveka dia mampiasa ny fahefana eo amin’ny Fiangonana manontolo amin’ny fomba manetriketrika ao amin’ny Kônsily Ekiomenika”[402]. “Tsy misy ny Kônsily Ekiomenika raha toa ka tsy nohamafisin’ny dimbin’i Piera izany, na fara fahakeliny nekeny”[403].

885. “Amin’ny maha-fitambaran’olona maro karazana azy, io fiombonam-piadidiana io no mampiseho ny maha-samihafa sy ny maha-manerana ny tany tontolo ny Vahoakan’Andriamanitra ; izy no mampiseho, amin’ny alalan’ny famoriany ho eo ambanin’ny filoha iray ihany, ny maha-tokana ny andian’ondrin’i Kristy”[404].

887.Ny Fiangonana eo an-toerana mifanakaiky sy mitovy kolontsaina no mitambatra ho fari-piadidiam-piangonana na vondrom-paritra midadasika antsoina hoe patriarkà na faritany[410]. Ny Eveka amin’ireo vondrom-paritra ireo dia afaka mivory amin’ny sinôda na amin’ny kônsilim-paritany. “Tahaka izany, ny Fivondronan’ny Eveka, ankehitriny, dia afaka manampy amin’ny fomba maro sy mahavokatra mba ho hita mivaingana ny toe-tsaina amam-panahin’ny fiombonam-piadidiana”[411].

889. Mba hitazonana ny Fiangonana ao anatin’ny finoana madio tsy misy fahony nampitain’ny apôstôly, dia sitrak’i Kristy ny nanome ny Fiangonany ny fandraisana anjara amin’ny tsy feteza-mandiso momba ny fampianarana ananan’ny tenany, Izy ilay Fahamarinana. Amin’ny “hevi-pinoana mihoatra ny fahalalan’ny sain’ olombelona”, ny Vahoakan’Andriamanitra dia “miraiki-po maharitra amin’ny finoana”, eo ambany fitarihan’ny Toniam-pampianarana velon’ny Fiangonana[415].

891.“Izany tsy feteza-mandiso momba ny fampianarana izany, dia ananan’ny Evekan’i Rôma, filohan’ny fiombonam-piadidian’ireo Eveka, ary ampiasainy rahefa manambara, amin’ny raki-tsoratra raikitra, lafim-pitambaram-pampianarana iray mahakasika ny finoana sy ny fomba fiainana amam-pitondran-tena izy, noho ny fiadidiana maha-mpiandry ondry sy maha-mpampianatra fara tampony ny mpino rehetra azy, sy noho izy nampandraiketana ny fanamafisana ny rahalahiny amin’ny finoana (…). Ny tsy feteza-mandiso momba ny fampianarana izay nampanantenaina ny Fiangonana dia miorina koa ao amin’ny vondron’ireo Eveka, rahefa ampiasainy ny Fahefana maha-mpampianatra fara tampony azy miombona amin’ny dimbin’i Piera”, indrindra amin’ny Kônsily Ekiomenika[416]. Ny Fiangonana, amin’ny Toniam-pampianarany fara tampony, rahefa manolotra zavatra “inoana ho nambaran’ Andriamanitra”[417] sy araka ny fampianaran’i Kristy, dia “tsy maintsy araikitra ao anatin’ny fanekem-pinoana amin’ny famaritana toy izany”[418]. Io tsy feteza-mandiso momba ny fampianarana io dia miitatra lavitra toy ny tahirin’ny Fanambaràn’ Andriamanitra ihany koa[419].

892. Ny fanampian’Andriamanitra dia mbola nomena koa an’ireo dimbin’ny apôstôly, miaraka amin’ny dimbin’i Piera, rahefa mampianatra izy ireo, sy, amin’ny fomba manokana ho an’ny Evekan’i Rôma, Mpitondra ny Fiangonana manontolo, raha manolotra fampianarana izay mitondra ho amin’ny fahalalana tsaratsara kokoa ny Fanambaràna ny amin’ny finoana sy ny fomba fiainana amam-pitondran-tena izy ireo, amin’ny fampiasana ny Fahefa-mampiana-pinoana andavanandro, na dia tsy tonga amin’ny fanoritana ny tsy feteza-mandiso momba ny fampianarana aza, sy tsy manapa-kevitra “amin’ny fomba raikitra”. Tokony “hanome ny fankatoavam-pivavahana avy amin’ny fisainany, amin’io fampianarana tsotra io ny mpino”[420], ka na miavaka amin’ny fankatoavam-pinoana aza izany, dia manohy azy kosa.

895. “Io fahefana izay iantsorohan’ny tenan’izy ireo mihitsy amin’ny anaran’i Kristy io dia fahefana azy manokana, ara-dalàna ary eo no eo mivantana : na izany aza, ny fampiharany izany dia miankina amin’ny fandaminana faran’ny fahefana fara tampony ao amin’ny Fiangonana”[425]. Kanefa, tsy azo atao hoe vikeran’ny Papa ireo Eveka, satria ny fahefana ifehezan’ny Papa andavanandro sy eo no eo mivantana ny Fiangonana manontolo, dia tsy manafoana fa manamafy sy miaro ny fahefan’izy ireo. Io fahefana io dia tsy maintsy atao mivelatra ao anatin’ny fiombonana miaraka amin’ny Fiangonana manontolo eo ambany fitondran’ny Papa.

899. Ny fahaiza-misanta-javatra eo amin’ny kristianina lahika dia ilaina manokana raha hahitana zava-baovao, hamoronana fomba hoenti-mamonto ny zava-misy ara-tsôsialy, ara-pôlitika, ara-piharian-karena, araka izay fitakian’ny fitambaram-pampianarana sy ny fiainana kristianina. Izany fahaiza-misanta-javatra izany dia singafototra ara-dalàna eo amin’ny fiainan’ny Fiangonana :

Fandraisan’anjaran’ny lahika amin’ny adidy aman’andraikitra maha-mpisorona an’i Kristy

902. Amin’ny fomba manokana, mandray anjara amin’ny adidy aman’andraikitra amin’ny fanamasinam-piainana ny ray aman-dreny “rahefa miaina ny maha-mpivady araka ny toe-tsaina amam-panahy kristianina sy manome ho an’ny zanany ny fanabeazana kristianina”[433].

Fandraisan’anjaran’ny lahika amin’ny adidy aman’andraikitra maha-mpaminany an’i Kristy

907. “Araka ny adidy, ny fahaizana manokana ary ny laza izay ananan’izy ireo, dia manana zo izy ireo ary indraindray aza manana adidy hanome ny hevitr’izy ireo amin’ny Mpiandry ondry voahosotra, ny amin’izay mahakasika ny soa ho an’ny Fiangonana sy ny mampahalala izany amin’ny mpino hafa, amin’ny faharetana miaro ny fahamarinana tsy misy tomika ny finoana sy ny fomba fiainana amam-pitondran-tena ary ny fanajana tokony hatao amin’ireo mpiandry ondry, sy amin’ny fiheverana ny tombon-tsoa iombonana sy ny fahamendrehan’ny olona”[443].

Fandraisan’anjaran’ny lahika amin’ny adidy aman’andraikitra maha-mpanjaka an’i Kristy

909. “Fanampin’izany, aoka ny lahika, amin’ny fanatambarana ny heriny, hitondra fanatsarana sahaza ireo rafi-pitondrana sy ireo fomba fiainana eto amin’izao tontolo izao, rahefa mandrisika ho amin’ny fahotana ireo, mba hahatongavan’ireo hifanaraka amin’ny fitsipi-pahamarinana sy hampandroso amin’ny fampiasana ny hatsaram-panahy toy izay ho vato misakana izany. Amin’ny fanaovana izany no amontosan’izy ireo amin’ny soatoavina ara-môraly ny kolontsaina sy ny tsanganasan’olombelona”[447].

911. Ao amin’ny Fiangonana, “ny mpino lahika dia afaka mifarimbona araka ny lalàna manan-kery amin’ny fampiasana ny fahefam-pitondrana”[449]. Tahaka izany ny fisian’izy ireo ao amin’ny Filan-kevitra manokana[450], ny Sinôdan’ny diôsezy[451], ny Filan-kevitra pastôraly[452]; amin’ny fampiasana ny fiandraiketana pastôralin’ny paroasy[453]; ny fiaraha-miasa amin’ny Filan-kevitra momba ny raharaha ara-piharian-karena[454]; ny fandraisana anjara amin’ny tribonalim-piangonana[455], sns.

913. “Amin’izany, ny lahika rehetra, noho ny fanomezana izay natao ho azy ireo, dia mitambatra ho vavolombelona no sady fitaovana velona amin’ny fanirahana ny tenan’ny Fiangonana rahateo ihany "araka ny ambaratongam-panomezana avy amin’i Kristy" (Efez 4,7)”[457].

916. Amin’izany ny toetran’ny fanokanam-piainana no hita fa iray amin’ireo fomba ahalalana ny fanokanana “lalina indrindra”, izay miorim-paka amin’ ny Batemy sy atokana manontolo ho an’Andriamanitra[460]. Ny kendren’ny mpinon’i Kristy amin’ny fanokanam-piainana, eo ambany fanentanan’ny Fanahy Masina, dia ny hanaraka an’i Kristy akaikikaiky kokoa, ny hanolo-tena amin’Andriamanitra tiany mihoatra noho ny zavatra rehetra, ary eo am-pikatsahana ny fahalavorariam-pitiavana hanompo ny Fanjakan’ Andriamanitra, dia ny hampahafantatra sy hitory ao amin’ny Fiangonana ny voninahitry ny tontolo ho avy[461].

918. “Hatrany am-piandohan’ny Fiangonana, nisy lehilahy sy vehivavy izay naniry, amin’ny fampiharana ny torohevitry ny Evanjely, hanaraka an-kalalahana an’i Kristy sy haka tahaka Azy araka ny tena izy kokoa ary, araka ny fombany avy, miaina ny fanokanam-piainana amin’Andriamanitra. Maro tamin’izy ireny, teo ambany tosi-kerim-pamporisikin’ny Fanahy Masina, no niaina tao anatin’ny fitoka-monina, na koa nanorina fianakavian-drelijiozy izay noraisin’ny Fiangonana tamim-pifaliana sy nankatoaviny tamin’ny fahefany”[463].

919. Ny Eveka dia miezaka lalandava handanjalanja ny fanomezam-pahasoavana momba ny fanokanam-piainana vaovao nankinin’ny Fanahy Masina amin’ny Fiangonany ; ny fankatoavana ny endrika vaovao ny fanokanam-piainana dia natokana ho an’ny Foibem-pitondrana apôstôlika[464].

920. Na tsy manao voady ampahibemaso lalandava araka ny torohevitra telo ny Evanjely aza ny mpitoka-monina irery, dia “ao anatin’ny fiesorana mafimafy kokoa amin’izao tontolo izao, ao anatin’ny fahanginan’ny fitoka-monina, ao anatin’ny fahazotoana mivavaka sy ny fivalozana, no anokanany ny fiainany amin’ny fiderana an’Andriamanitra sy amin’ny famonjena an’izao tontolo izao”[465].

923. “Amin’ny fanambaràna ny tenim-pikasana masina hanaraka an’i Kristy akaikikaiky kokoa, [ny virjiny] no manokan-tena ho an’Andriamanitra amin’ny alalan’ny Eveka mitondra diôsezy araka ny fombam-pivavahana litorzika ankatoavina, no manambady amin’ny fomba mistika an’i Kristy Zanak’ Andriamanitra, ary manolo-tena ho amin’ny fanompoana ny Fiangonana”[468]. Amin’ny alalan’io fombam-pivavahana manetriketrika io (Consecratio virginum) “ilay virjiny no tonga anisan’ny olona manokan-tena, famantarana mihoatra ny tsapa sy ny hita ny fitiavan’ny Fiangonana mankamin’i Kristy, sary eskatôlôzikan’io Vady io any an-Danitra sy ny ny fiainan-ko avy”[469].

924. Noho ny fikambanan’ny virjiny, “mitovitovy fomba amin’ireo fikambanan’ny manokam-piainana ho an’Andriamanitra”[470], dia mametraka ny vehivavy miaina eto amin’izao tontolo izao (na ny relijiozy vavy mihiboka) ho amin’ny fivavahana, fivalozana, fanompoana ny anadahiny ary asa maha-apôstôly, araka ny toetra sy ny fanomezam-pahasoavana mifanandrify amin’izany nomena ny tsirairay[471]. Ny manokan-tena ho virjiny dia afaka mivondrona mba hitandremana araka ny tena izy ny teny naloakan’ny vavan’izy ireo[472].

925. Ny fiainan-drelijiozy, teraka tany Atsinanana tamin’ny taonjato voalohandohan’ny fivavahana kristianina[473] ary niainana tao anatin’ireo fikambanana natsangan’ny Fiangonana ara-dalàna[474], dia miavaka amin’ireo fanokanam-piainana amin’ny endriny hafa araka ny fanompoam-pivavahana, araka ny fanononana voady ampahibemaso an’ireo torohevitry ny Evanjely, araka ny fiainana maha-mpiray tam-po ara-pinoana mitondra amin’ny fiombonana, araka ny fijoroana ho vavolombelona amin’ny firaisan’i Kristy sy ny Fiangonana[475].

927. Ny relijiozy rehetra, na afaka amin’ny fandidian’ny mpitondra eo an-toerana na tsy afaka[476], dia mahazo toerana ho anisan’ny mpiara-miasa amin’ny Eveka mitondra diôsezy amin’ny fiadidiana maha-mpiandry ondry azy[477]. Ny fampijoroana sy fanitarana ny maha-misiônera ny Fiangonana dia mila ny fisian’ny fiainan-drelijiozy amin’ny endriny rehetra, hatrany am-panombohana ny fitoriana ny Evanjely[478]. “Ny tantara dia manamarina ny halehiben’ny fahamendrehan’ireo fianakavian-drelijiozy tamin’ny fampielezana ny finoana sy tamin’ny fanorenana Fiangonana vaovao, nanomboka tamin’ny Fikambanan’ny mpitoka-monina fahiny sy ny Fikambanan-drelijiozy tamin’ny taonjato antenatenany ka hatramin’ny Fikambanan-drelijiozy amin’ny androm-piainana ankehitriny”[479].

928. “Ny fikambanana tsy relijiozy dia fikambanan’ny fanokanam-piainana izay ao ny mpino miaina eo amin’izao tontolo izao no miezaka ho amin’ny fahalavorariam-pitiavana sy mikely aina handray anjara indrindra avy ao anaty amin’ny fanamasinana an’izao tontolo izao”[480].

930. Eo anilan’ny endrika samihafa ny fanokanam-piainana no “maka toerana ny fikambanam-piainana apôstôlika ka ny mpikambana ao aminy, na tsy manao voadin-drelijiozy aza, dia mikatsaka ny tanjona hotratrarina amin’ny maha-apôstôly sahaza ny fikambanany, ary amin’ny fiombonam-piainana maha-mpiray tam-po ara-pinoana no mikendry, araka ny fombam-piainany manokana, ny fahalavorariam-pitiavana amin’ny fitandremana ny lalàm-panorenana. Misy fikambanana ao amin’izy ireo izay ny mpikambana no mizaka ao aminy ny torohevitry ny Evanjely”, araka ny lalàm-panorenan’izy ireo[485].

931. Noho izy nanolo-tena amin’Andriamanitra tiana indrindra, ilay izay efa natokan’ny Batemy ho Azy, dia mahatsiaro tena araka izany, ho voatokana lalindalina kokoa amin’ny fanompoana an’Andriamanitra, sy voatolotra ho amin’ny fanasoavana ny Fiangonana. Amin’ny lalan’ny fanokanam-piainana ho an’Andriamanitra no anehoan’ny Fiangonana an’i Kristy sy ampisehoany ny fiasan’ny Fanahy Masina ao aminy, amin’ny fomba mahatalanjona. Koa ireo izay manao voady araka ny torohevitry ny Evanjely àry dia manao ho vaindohan-draharaha hiaina ny fanokanam-piainan’izy ireo. “Fa satria izy ireo manokam-piainana hanompo ny Fiangonana, ka noho izany, voatery izy ireo hanao amin’ny fomba miavaka ny tsanganasa misiônera, araka ny fomba manokana an’ny Fikambanan’izy ireo”[486].

933. Na ampahibemaso io fijoroana ho vavolombelona io, toy ny amin’ny fiainan-drelijiozy, na tsy misehoseho firy, na miafina mihitsy, ny fahatongavan’i Kristy dia mitoetra ho fiandohana sy Kintana fitarik’andron’ny fiainan’ireo manokan-tena rehetra :

934. “Avy amin’ny fanorenan’Andriamanitra, dia misy amin’ireo mpino, ao amin’ny Fiangonana, no voatokana ho mpandraharaha masina, izay ara-dalàna ny iantsoana azy koa hoe olom-boahosotra ; ny an’ny hafa dia antsoina hoe lahika”. Farany, misy mpino ao amin’ny sokajin’ny andaniny sy ny ankilany izay manokam-piainana ho an’Andriamanitra, amin’ny fanaovana voady hanaraka ny torohevitry ny Evanjely, ary mampiasa izany amin’ny fanirahana ny Fiangonana^{^[489]}.

935. Mba hitory ny finoana sy hanorina ny Fanjakany, no nanirahan’i Kristy ny apôstôliny sy ny dimbin’izy ireo. Nomeny anjara amin’ny fanirahana Azy izy ireo. Avy Aminy no andraisan'izy ireo ny fahefana hiasa amin’ny anaran’ny Tenany.

936. Ny Tompo no nanao an’i Md Piera ho fanorenana hita maso ny Fiangonany. Nomeny azy tamin’izany ny fanalahidy. Ny Evekan’ny Fiangonan’i Rôma, dimbin’i Md Piera, no “filohan’ny Fiombonam-piadidian’ireo Eveka, Vikeran’i Kristy ary Mpitondra ny Fiangonana manontolo eto amin’ity tany ity”^{^[490]}.

937. Ny Papa, “araka ny fanorenan’Andriamanitra, no manana ny fahefana fara tampony, feno, eo no eo mivantana ary manerana ny tany tontolo ho amin’ny fiadidiana ny olona”^{^[491]}.

938. Ny Eveka rehetra, napetraky ny Fanahy Masina, no mandimby ny apôstôly. Izy ireo “tsirairay araka ny anjara asany, no fototra hita maso sy fanorenana ny firaisana ao amin’ny Fiangonan’izy ireo eo an-toerana”^{^[492]}.

939. Ampian’ny Pretra, mpiara-miasa aminy, sy ny Diakra, ny Eveka dia manana adidy aman’andraikitra hampianatra tsy misy diso ny finoana, hankalaza amin’ny fanompoam-pivavahana, indrindra ny Eokaristia, ary hitondra ny Fiangonany amin’ny tena maha-mpiandry ondry tokoa. Anisan’ny fiadidiany koa ny fiahiana ny Fiangonana manontolo, miaraka amin’ny Papa sy eo ambany fahefany.

940. “Ny maha-lahika ny lahika manokana, dia ny miaina eo anivon’izao tontolo izao sy ny manao ny raharahan’izao tontolo izao, antsoin’ Andriamanitra izy ireo hanao ny apôstôlàn’izy ireo eo amin’izao tontolo izao araka ny fiasan’ny lalivay, noho ny herin’ny fanahy maha-kristianina”^{^[493]}.

941. Ny lahika dia mandray anjara amin’ny maha-Mpisorona an’i Kristy : arakaraka ny iraisany Aminy, no ampivelaran’izy ireo ny fahasoavan’ny Batemy sy ny Fankaherezana, eo amin’ny sehatra rehetra mikasika ny fiainan’ny olona manokana, ny fianakaviana, ny fiaraha-monina ary ny Fiangonana, sy anatanterahany tahaka izany ny antso ho amin’ny fahamasinana miantefa amin’ny vita batemy rehetra.

942. Noho ny iraka maha-mpaminany azy ireo, ny lahika “dia voantso koa hijoro ho vavolombelon’i Kristy, amin’ny fisehon-javatra rehetra sy eo anivon’ny fiombonam-ben’ny olombelona mihitsy”^{^[494]}.

943. Noho ny iraka maha-mpanjaka azy ireo, ny lahika dia manana fahefana hamongotra ny fahotana sy ny fanjakany ao amin’ny tenan’izy ireo sy eo amin’izao tontolo izao, amin’ny alalan’ny fahafoizan-tenan’izy ireo sy ny fahamasinam-piainan’izy ireo^{^[495]}.

944.Ny fanokanam-piainana ho an’Andriamanitra dia hita miharihary amin’ ny fanaovana voady ampahibemaso araka ny torohevitry ny Evanjely momba ny fahantrana, ny fahadiovam-pitiavana ary ny fanekena ao anatin’ny toe-piainana mafy orina ankatoavin’ny Fiangonana.

945. Ilay efa natokan’ny Batemy ho an’Andriamanitra, noho izy nanolo-tena Aminy izay tiany indrindra, dia mahatsiaro tena, ao amin’ny lalan’ny fanokanam-piainana, fa tafiditra lalindalina kokoa amin’ny fanokanan-tena hanompo an’Andriamanitra sy amin’ny fanoloran-tena hanasoa ny Fiangonana manontolo.

947. “Satria mirafitra ho vatana iray ihany ny mpino rehetra, ka ampitaina amin’ny hafa ny haren-tsoan’ny tsirairay (…).Tsy maintsy hinoana, araka izany, fa misy fiombonana haren-tsoa ao amin’ny Fiangonana. Ny rantsambatana ambony indrindra anefa dia i Kristy, satria Izy no loha (…). Araka izany, ny haren-tsoan’i Kristy dia ampitaina amin’ny rantsambatana rehetra, ary izany fampitana izany dia atao amin’ny alalan’ny sakramentan’ny Fiangonana”[497]. “Noho io Fiangonana io entin’ny Fanahy tokana ihany, ny haren-tsoa rehetra izay noraisiny dia manjary ilaina ho tahiry iombonana”[498].

“Sancta sanctis ! (Izay zava-masina ho an’ireo izay olomasina)”, no ambaran’ny mpitarika fankalazana amin’ny ankamaroan’ny litorzia tatsinanana, rahefa amin’ny fanandratana ny Tolotra masina mialoha ny fizarana kômonio. Ny mpino (sancti) dia velomin’ny Vatana aman-dRan’i Kristy (sancta) mba hitombo ao amin’ny fiombonana amin’ny Fanahy Masina (Koinônia) sy hampita izany amin’izao tontolo izao.

949.Tao amin’ny ankohonam-piangonana voalohany tao Jerosalema, dia “nazoto tamin’ny fampianaran’ny apôstôly, nahatoky tamin’ny fiombonana maha-mpiray tam-po ara-pinoana, tamin’ny famakiana ny mofo ary tamin’ny fivavahana” (Asa 2,42) ny mpianatra :

950. Ny fiombonana amin’ny sakramenta. “Ny vokatry ny sakramenta rehetra dia ho an’ny rehetra. Satria ny sakramenta, fa indrindra ny Batemy izay toy ny varavarana ka aminy no idiran’ny olombelona ao amin’ny Fiangonana, no tahaka ny fatorana masina izay mampiray ny rehetra sy mamehy azy ireo amin’i Jesoa-Kristy. Ny fiombonan’ny olomasina, dia fiombonana amin’ireo sakramenta (…). Ny anarana hoe fiombonana dia azo iantsoana ny tsirairay amin’ireo, satria ny tsirairay amin’ireo dia mampiray antsika amin’ Andriamanitra (…). Kanefa io anarana io dia sahaza tsara ny Eokaristia raha miohatra amin’ny hafa rehetra, satria ny Eokaristia indrindra no mahatanteraka an’io fiombonana io”[499].

952. “Niombonan’izy ireo daholo ny zavatra rehetra” (Asa 4,32) : “Izay rehetra ananan’ny tena kristianina tokoa, dia tokony heveriny ho tahaka ny haren-tsoa izay iombonany amin’ny rehetra, ary lalandava, tokony ho vonona sy dodona izy hamonjy amin’ny fahantrana sy amin’ny fahorian’ny namana”[501]. Ny kristianina no mpitantana ireo haren-tsoan’ny Tompo.[502]

955. “Ny fiombonan’ireo izay mbola eny an-dalana miaraka amin’ny rahalahiny izay efa nodimandry ao amin’ny fiadanan’i Kristy, dia tsy mahita fahatapatapahana kely akory; ny mifanohitra amin’izany aza, fa araka ny finoana tsy miova sy maharitra ao amin’ny Fiangonana, dia hamafisin’ny fifanakalozana an’ireo harem-panahy izany fiombonana izany”[506].

959. Ao amin’ny fianakaviana tokan’Andriamanitra. “Raha ny fifankatiavana sy ny fiaraha-midera ny Trinite Masina Indrindra no mampiombona antsika samy isika, isika rehetra, zanak’Andriamanitra izay tsy hafa fa fianakaviana iray ihany ao amin’i Kristy, dia aoka isika hiara-manoina ny fiantsoana manako lalina ao amin’ny Fiangonana”[513].

960. “Fiombonan’ny Olomasina” ny Fiangonana : izany fombam-piteny izany dia manondro ny “zava-masina” (sancta) aloha, ka voalohany indrindra amin’izany ny Eokaristia, izay amin’izany “no anehoana sy anatontosana ny firaisan’ny mpino izay miforona ho Vatana iray ihany ao amin’i Kristy”^{^[514]}.

961. Io fombam-piteny io dia manondro koa ny fiombonan’ireo “olona masina”(sancti) ao amin’i Kristy izay “maty ho an’ny olona rehetra”, hany ka izay ataon’ny tsirairay na iaretany fijaliana ao amin’i Kristy sy ho an’i Kristy, dia mitondra vokatra ho an’ny rehetra.

962. “Inoantsika ny fiombonan’ny mpino rehetra an’i Kristy, dia ireo izay mpivahiny eto an-tany, ireo nodimandry izay manapitra ny fidiovany, ireo olontsambatra any an-danitra, ka ireo rehetra ireo mitambatra no mamorona ny Fiangonana iray ihany, ary inoantsika fa amin’io fiombonana io ny fitiavana be indrafon’Andriamanitra sy ny olomasiny dia mihaino lalandava ny fivavahantsika”[515].

964. Ny anjara asan’i Maria amin’ny Fiangonana dia tsy azo sarahina amin’ny firaisam-piainany amin’i Kristy, avy aminy mivantana izany. “Io firaisam-piainan’i Maria amin’ny Zanany ao amin’ny tsanganasam-pamonjena io dia niharihary nanomboka tamin’ny fotoana nahatorontoronina an’i Kristy tao an-kibo virjiny tsy voakasi-pahotana, hatramin’ny nahafatesany”[518]. Niharihary manokana izany tamin’ny oran’ny fijaliany:

965. Taorian’ny Fiakaran’ny Zanany any an-danitra, i Maria dia “nanotrona tamin’ny fivavahany ny Fiangonana vao teraka”[520]. Nivory niaraka tamin’ny apôstôly sy vehivavy sasantsasany, “dia hita i Maria niantso koa tamin’ny fivavahany ny fanomezana ny Fanahy izay, tamin’ny Filazana, no efa azon’ny tenany teo ambany alony”[521].

968. Kanefa ny anjara asany raha oharina amin’ny Fiangonana sy amin’ny olombelona manontolo, dia mbola lasa lavidavitra kokoa. “Izy no nitondra teo amin’ny tsanganasan’ny Mpamonjy, ny fiaraha-miasa tanteraka tsy manan-tsahala, tamin’ny alalan’ny fanekeny, ny finoany, ny fanantenany, ny fitiavany miredareda, mba himpody ao amin’ny olombelona ny aina mihoatra ny natoraly. Izany no antony mahatonga azy ho Renintsika, ao amin’ny fandaharam-pahasoavana”[526].

970. “Ny anjara asa maha-Reny an’iMaria eo anatrehan’ny olombelona anefa, tsy manakona ary tsy mampihena kely akory ny maha-mpanelanelana tokana an’i Kristy: vao mainka aza mampiseho ny heriny izany. Satria ny fihatran’ny hery rehetra mahavonjy avy amin’ny Virjiny sambatra (…), dia avy amin’ny soa mihoa-pampana nataon’i Kristy ; miankina amin’ny fanelanelanan’i Kristy izany ny herim-pamonjen’i Maria, fanelanelanana izay iankinany manontolo ary avy amin’izany no isintonany ny heriny rehetra”[528]. “Tsy misy zavaboary na dia iray aza araka izany na rahoviana na rahoviana azo apetraka hitovy laharana amin’ny Teny tonga nofo sy mpanavotra. Kanefa sahala amin’ny andraisana anjara amin’ny endrika samihafa ny maha-mpisorona an’i Kristy, na ho an’ny mpandraharaha masina na ho an’ny vahoaka mpino, sy sahala amin’ny tena irotsahan’ny hatsaram-po tokan’ Andriamanitra tokoa amin’ny endrika samihafa eo amin’ny zavaboary, dia tahaka izany ny fanelanelanana tokan’ilay Mpanavotra, tsy manafoana, fa vao mainka aza mahatonga fiaraha-miasa isan-karazany avy amin’ny zavaboary, miankina amin’ny loharano tokana”[529].

973. Teo am-panononana ny “Aoka anie ho tanteraka amiko” tamin’ny Filazana sy teo am-panolorana ny fanekeny ny misterin’ny Fahatongavana ho Nofo i Maria dia efa niara-niasa sahady tamin’ny tsanganasa manontolo izay tsy maintsy hotanterahin’ny Zanany. Reny izy ao amin’izay rehetra maha-Mpamonjy sy Lohan’ny Vatana mistikan’ny Zanany.

974. I Maria Virjiny Masina Indrindra, nony tapitra ny androm-piainany teto an-tany, dia nakarina vatana sy fanahy ao amin’ny voninahitra any an-danitra, izay any Izy no efa mandray anjara sahady amin’ny voninahitry ny Fitsanganan’ny Zanany ho velona, misantatra ny fitsanganan-ko velon’ny rantsambatana rehetra an’ny Vatany.

975.“Mino isika fa ny Reny Masin’Andriamanitra Indrindra, Eva vaovao, Renin’ny Fiangonana, dia manohy any an-danitra ny anjara asa maha-Reny azy eo anatrehan’ny rantsambatan’i Kristy”[536].

[1] Md Irénée, dem. 7.

[2] jer. Jo 17,3.

[3] Md Grégoire de Naz., or. Theol. 5,26.

[4] Sembolin’i Nicée-Constantinople, DS 150.

[5] Ibid. DS 150

[6] jer. Jo 16,13.

[7] jer. Gal 4,6.

[8] jer. Jo 3,34.

[9] jer. Jo 7,39.

[10] jer. Jo 17,22.

[11] jer. Jo 16,14.

[12] Md Grégoire de Nysse, Spir. 16.

[13] jer. Mt 28,19.

[14] jer. Jo 3,5-8.

[15] jer. 1 Jo 2,1.

[16] jer. Jo 19,34 ; 1 Jo 5,8.

[17] jer. Jo 4,10-14 ; 7,38 ; Eks 17,1-6 ; Iz 55,1 ; Zak 14,8 ; 1 Kôr 10,4 ; Apôk 21,6 ; 22,17.

[18] jer. 1 Jo 2,20.27 ; 2 Kôr 1,21.

[19] jer. Eks 30,22-32.

[20] jer. 1 Sam 16,13.

[21] jer. Lk 4,18-19 ; Iz 61,1.

[22] jer. Lk 2,11.

[23] jer. Lk 2,26-27.

[24] jer. Lk 4,1.

[25] jer. Lk 6,19 ; 8,46.

[26] jer. Rôm 1,4 ; 8,11.

[27] jer. Asa 2,36.

[28] Md Augustin, serm. 341,1,1 ; ibid. 9,11.

[29] jer. 1 Mpanj 18,38-39.

[30] jer. Asa 2,3-4.

[31] jer. Md Jean de la Croix, Ilama.

[32] jer. Eks 24,15-18.

[33] jer. Eks 33,9-10.

[34] jer. Eks 40,36-38 ; 1 Kôr 10,1-2.

[35] jer. 1 Mpanj 8,10-12.

[36] jer. Lk 1,35.

[37] jer. Asa 1,9.

[38] jer. Lk 21,27.

[39] jer. 2 Kôr 1,22 ; Efez 1,13 ; 4,30.

[40] jer. Mk 6,5 ; 8,23.

[41] jer. Mk 10,16.

[42] jer. Mk 16,18 ; Asa 5,12 ; 14,3.

[43] Asa 8,17-19 ; 13,3 ; 19,6.

[44] jer. Heb 6,2.

[45] jer. Lk 11, 20.

[46] In Dominica Pentecostes, hymnus éd. I et II Vesperas.

[47] jer. Jen 8,8-12.

[48] jer. Mt 3,16 //.

[49] jer. 2 Kôr 3,14.

[50] jer. Jo 5,39.46.

[51] Sembolin’i Nicée-Constantinople, DS 150.

[52] jer. Lk 24,44.

[53] jer. Sal 33,6 ; 104,30 ; Jen 1,2 ; 2,7 ; Mpitor 3,20-21 ; Ezek 37,10.

[54] Litorzia bizantinina, Tononkalom-pivavahana amin’ny vavaka marainan’ireo alahady amin’ny fomba faharoa.

[55] Md Irénée, dem.11.

[56] jer. Rôm 3,23.

[57] jer. Jo 1,14 ; Filip 2,7.

[58] jer. Jen 18,1-15 ; Lk 1,26-38.54-55 ; Jo 1,12-13 ; Rôm 4,16-21.

[59] jer. Jen 12,3.

[60] jer. Gal 3,16.

[61] jer. Jo 11,52.

[62] jer. Lk 1,73.

[63] jer. Jen 22,17-18 ; Rôm 8,32 ; Jo 3,16.

[64] jer. Gal 3,14 ; Efez 1,13-14.

[65] jer. Eks 19-20 ; Det 1-11 ; 29-30.

[66] jer. Gal 3,24.

[67] jer. Rôm 3,20.

[68] jer. 1 Pi 2,9.

[69] jer. 2 Sam 7 ; Sal 89 ; Lk 1,32-33.

[70] jer. Lk 24,26.

[71] jer. Sôf 2,3.

[72] jer. Iz 6-12.

[73] jer. Iz 42,1-9 ; Mt 12,18-21 ; Jo 1,32-34 ; manaraka, Iz 49,1-6 ; jer. koa Mt 3,17 ; Lk 2,32 ; farany, Iz 50,4-10 sy Iz 52,13-15 ; 53,12.

[74] jer. Iz 61,1-2.

[75] jer. Ezek 11,19 ; 36,25-28 ; 37,1-14 ; Jer 31,31-34 sy Joely 3,1-5.

[76] jer. Asa 2,17-21.

[77] jer. Sôf 2,3 ; Sal 22,27 ; 34,3 ; Iz 49,13 ; 61,1 ; sns.

[78] jer. Lk 1,17.

[79] jer. Lk 1,41.

[80] jer. Lk 1,68.

[81] jer. Mt 17,10-13.

[82] jer. Mt 11,13-14.

[83] jer. Jo 1,23 ; Iz 40,1-3.

[84] jer. Jo 15,26 ; 5,33.

[85] jer. 1 Pi 1,10-12.

[86] jer. Jo 3,5.

[87] jer. Ohab 8,1-9,6 ; Ekl 24.

[88] jer. Sôf 3,14 ; Zak 2,14.

[89] jer. Lk 1,46-55.

[90] jer. Lk 1,26-38 ; Rôm 4,18-21 ; Gal 4,26-28.

[91] jer. Lk 2,15-19.

[92] jer. Mt 2,11.

[93] jer. Lk 2,14.

[94] jer. Jo 19,25-27.

[95] jer. Jo 6,27.52.62-63.

[96] jer. Jo 3,5-8.

[97] jer. Jo 4,10.14.23-24.

[98] jer. Jo 7,37-39.

[99] jer. Lk 11,13.

[100] jer. Mt 10,19-20.

[101] jer. Jo 14,16-17.26 ; 15,26 ; 16,7-15 ; 17,26.

[102] jer. Jo 13,1 ; 17,1.

[103] jer. Lk 23,46 ; Jo 19,30.

[104] jer. Jo 20,22.

[105] jer. Mt 28,19 ; Lk 24,47-48 ; Asa 1,8.

[106] jer. Asa 2,33-36.

[107] Litorzia bizantinina, Tononkalom-pivavahana fanao amin’ny vavaka harivan’ny Pantekôty : noraisina izy ity amin’ny fankalazana ny Eokaristia, aorian’ny kômonio.

[108] jer. Rôm 8,23 ; 2 Kôr 1,22.

[109] jer. 1 Jo 4,11-12.

[110] jer. Mt 16,24-26.

[111] jer. Gal 5,25.

[112] Md Basile, Spir. 15,36.

[113] Md Cyrille d’Alexandrie, Jo 11,11.

[114] jer. Sal 2,6-7.

[115] jer. Asa 2,36.

[116] FF 1.

[117] Kat. R. 1,10,1.

[118] Md Hyppolyte, trad. ap. 35.

[119] jer. Kat. R. 1,10,22.

[120] jer. Asa 19,39.

[121] jer. Eks 19.

[122] jer. 1 Kôr 11,18 ; 14,19.28.34-35.

[123] jer. 1 Kôr 1,2 ; 16,1.

[124] jer. 1 Kôr 15,9 ; Gal 1,13 ; Filip 3,6.

[125] jer. Efez 1,22 ; Kôl 1,18.

[126] jer. FF 9.

[127] FF 6.

[128] jer. Jo 10,1-10.

[129] jer. Iz 40,11 ; Ezek 34,11-31.

[130] jer. Jo 10,11 ; 1 Pi 5,4.

[131] jer. FF 6 . Jo 10,11-15.

[132] jer. Rôm 11,13-26.

[133] jer. Mt 21,33-43 // ; Iz 5,1-7.

[134] FF 6. jer. Jo 15, 1-5.

[135] jer. 1 Kôr 3,9.

[136] jer. 1 Kôr 3,11.

[137] jer. 1 Tim 3,15.

[138] jer. Efez 2,19-22.

[139] jer. Apôk 21,3.

[140] jer. 1 Pi 2,5.

[141] FF 6.

[142] jer. Apôk 12,17.

[143] jer. Apôk 19,7 ; 21,2.9 ; 22,17.

[144] FF 6.

[145] FF 2.

[146] Hermas, vis. 2,4,1 ; jer. Aristide, apol. 16,7 ; Justin, apol. 2,7.

[147] jer. Md Epiphane, haer. 1,1,5.

[148] Clément d’Alexandrie, paed. 1,6.

[149] jer. FF 9 ; 13 ; 16.

[150] jer. Jen 12,2 ; 15,5-6.

[151] jer. Eks 19,5-6 ; Det 7,6.

[152] jer. Iz 2,2-5 ; Mi 4,1-4.

[153] jer. Ôs 1 ; Iz 1,2-4 ; Jer 2 ; sns .

[154] jer. Jer 31,31-34 ; Iz 55,3.

[155] FF 9.

[156] jer. FF 3 ; FAA 3.

[157] FF 5.

[158] FF 3.

[159] FF 5.

[160] Ibid.

[161] jer. Mt 10,16 ; 26,31 ; Jo 10,1-21.

[162] jer. Mt 12,49.

[163] jer. Mt 5-6.

[164] jer. Mk 3,14-15.

[165] jer. Mt 19,28 ; Lk 22,30.

[166] jer. Apôk 21,12-14.

[167] jer. Mk 6,7.

[168] jer. Lk 10,1-2.

[169] jer. Mt 10,25 ; Jo 15,20.

[170] FF 3.

[171] L 5.

[172] jer. Md Ambroise, Luc. 2,85-89.

[173] FF 4.

[174] AFF 4.

[175] jer. Mt 28,19-20 ; AFF 2 ; 5-6.

[176] FF 4.

[177] FF 5.

[178] FF 48.

[179] Md Augustin, civ. 18,51 ; jer. koa FF 8.

[180] jer. 2 Kôr 5,6 ; FF 6.

[181] FF 5.

[182] FF 2.

[183] Kat. R. 1,10,20.

[184] FF 8.

[185] L 2.

[186] Md Bernard, Cant. 27,7,14.

[187] jer. Efez 5,25-27.

[188] jer. Efez 3,9-11.

[189] jer. FF 48.

[190] MD 27.

[191] jer. Efez 5,27.

[192] jer. MD 27.

[193] Md Augustin, ep. 187,11,34.

[194] FF 1.

[195] FF 9.

[196] FF 48.

[197] FAA 45, §1.

[198] Paul VI, lahateny tamin’ny 22 jona 1973.

[199] AFF 7 ; jer. koa FF 17.

[200] jer. Apôk 14,4.

[201] FF 9.

[202] FF 9 ; jer. koa Jo 13,34.

[203] jer. Rôm 8,2; Gal 5,25.

[204] jer. Mt 5,13-16.

[205] FF 9.

[206] Ibid.

[207] jer. RH 18-21.

[208] FF 10.

[209] FF 12.

[210] jer. Jo 12,32.

[211] FF 36.

[212] FF 8.

[213] Md Léon le Grand, serm. 4.1.

[214] jer. Mk 1,16-20 ; 3,13-19.

[215] jer. Mt 13,10-17.

[216] jer. Lk 10,17-20.

[217] jer. Lk 22,28-30.

[218] jer. Jo 14,18.

[219] jer. Mt 28,20.

[220]jer. Jo 20,22 ; Asa 2,33.

[221] FF 7.

[222] FF 7.

[223] jer. Rôm 6,4-5 ; 1 Kôr 12,13.

[224] FF 7.

[225] Ibid.

[226] Ibid.

[227] FF 7 .

[228] jer. Kôl 2,19.

[229] jer. Efez 4,11-16.

[230] Md Augustin, ev. Jo. 21,8.

[231] Md Grégoire le Grand, mor. Praef. 6,14.

[232] Md Thomas d’A., s.th. 3,48,2,ad 1.

[233] Jeanne d’Arc, proc.

[234] jer. Jo 3,29.

[235] jer. Mt 22,1-14 ; 25,1-13.

[236] jer. 1 Kôr 6,15-17 ; 2 Kôr 11,2.

[237] jer. Apôk 22,17 ; Efez 1,4 ; 5,27.

[238] jer. Efez 5,29.

[239] Md Augustin, Psal. 74,4.

[240] Md Augustin, serm. 268,2.

[241] Pie XII, enc. « Mystici Corporis » : DS 3808.

[242] jer. 1 Kôr 3,16-17 ; Efez 2,21.

[243] Md Irénée, haer. 3,24,1.

[244] Pie XII, enc. « Mystici Corporis » : DS 3808.

[245] jer. Efez 4,16.

[246] jer. 1 Kôr 12,13.

[247] FF 7.

[248] FF 12 ; jer. koa APL 3.

[249] jer. 1 Kôr 13.

[250] FF 12.

[251] jer. FF 30 ; CL 24.

[252] FF 13.

[253] AFF 1.

[254] FF 4, milaza ny tenin’i Md Cyprien.

[255] FF 8.

[256] jer. DS 2888.

[257] DS 3013.

[258] EK 2.

[259] EK 2.

[260] FAA 78, § 3.

[261] EK 2.

[262] Md Clément d’Alexandrie, paed. 1,6,42.

[263] FF 13.

[264] jer. EK 2 ; FF 14 ; CIC, can. 205.

[265] FF 8.

[266] EK 3.

[267] EK 3.

[268] jer. CIC, can. 751.

[269] Origène, hom. In Ezech. 9,1.

[270] EK 3.

[271] FF 8.

[272] EK 3 ; jer. koa FF 15.

[273] jer. EK 3.

[274] FF 8.

[275] EK 4.

[276] jer. EK 1.

[277] jer. EK 6.

[278] jer. EK 7.

[279] EK 8.

[280] jer. EK 9.

[281] jer. EK 10.

[282] jer. EK 4 ; 9 ;11.

[283] jer. EK 12.

[284] EK 5.

[285] EK 24.

[286] FF 39.

[287] FF 12.

[288] jer. Asa 9,13 ; 1 Kôr 6,1 ; 16,1.

[289] L 10.

[290] EK 3.

[291] FF 48.

[292] FF 48.

[293] FF 11.

[294] FF 42.

[295] Mb Terezin’i Jesoa Zazakely, ms. Autob. B 3v.

[296] FF 8 ; jer. koa EK 3 ; 6.

[297] jer. 1 Jo 1,8-10.

[298] jer. Mt 13,24-30.

[299] SPF 19.

[300] jer. FF 40 ; 48-51.

[301] CL 16,3.

[302] CL 17,3.

[303] FF 65.

[304] Md Ignace d’Antioche, Smyrn. 8,2.

[305] jer. Efez 1,22-23.

[306] AFF 6

[307] jer. AFF 4.

[308] jer. Mt 28,19.

[309] FF 13.

[310] FF 26.

[311] jer. AE 11 ; CIC, can. 368-369 ; CCEO, can. 177 § 1; 178; 311 § 1 ; 312.

[312] FF 23.

[313] Md Ignace d’Antioche, Rom. 1,1.

[314] Md Irénée, haer. 3,3,2 : noraisin’ny Kôns. Vatikana I : DS 3057.

[315] Md Maxime le Confesseur, opusc.

[316] EN 62.

[317] FF 23.

[318] FF 13.

[319] FF 14.

[320] FF 15.

[321] EK 3.

[322] Paul VI, lahateny tamin’ny 14 desambra 1975 ; jer. koa EK 13-18.

[323] FF 16.

[324] jer. FFTK 4.

[325] MR, Zomà Masina 13 : ranombavaky ny mpino VI.

[326] FF 16 ; jer koa FFTK 3.

[327] FFTK 1.

[328] FF 16 ; jer. koa FFTK 2 ; EN 53.

[329] FF 16.

[330] Md Augustin, serm. 96,7,9.

[331] Md Ambroise, virg. 18,119.

[332] jer. 1 Pi 3,20-21.

[333] FF 14.

[334] FF 16 ; jer. koa DS 3866-3872.

[335] jer. Heb 11,6.

[336] AFF 7.

[337] AFF 1.

[338] AFF 2.

[339] jer. Joany Paoly II, RM 23.

[340] jer. APL 6 ; RM 11.

[341] RM 21.

[342] AFF 5.

[343] Tertullien, apol. 50,13.

[344] FAA 43, § 6.

[345] FF 8 ; jer koa 15.

[346] FAA 1.

[347] jer. RM 12-20.

[348] FF 8.

[349] FAA 40, § 2.

[350] jer. RM 42-47.

[351] FAA 15.

[352] jer. RM 48-49.

[353] jer. RM 52-54.

[354] FAA 6.

[355] jer. RM 50.

[356] EK 4.

[357] jer. RM 55.

[358] FAA 9.

[359] FAA 9.

[360] jer. Apôk 21,14.

[361] jer. Mt 28,16-20 ; Asa 1,8 ; 1 Kôr 9,1 ; 15,7-8 ; Gal 1,1 ; sns.

[362] jer. Asa 2,42.

[363] jer. 2 Tim 1,13-14.

[364] FAA 5.

[365] MR, Prefasin’ny apôstôly.

[366] jer. Jo 13,20 ; 17,18.

[367] jer. Lk 10,16.

[368] jer. Jo 15,5.

[369] jer. Mt 28,20.

[370] FF 20.

[371] FF 20 ; jer. koa Md Clément de Rome, Cor. 42 ; 44.

[372] FF 20.

[373] APL 2.

[374] jer. Jo 15,5 ; APL 4.

[375] APL 3.

[376] jer. Apôk 19,6.

[377] jer. Efez 1,4.

[378] jer. Apôk 21,10-11.

[379] jer. Efez 4,3-5.

[380] AFF 2.

[381] jer. Apôk 21,14.

[382] jer. Mt 16,18.

[383] FF 8.

[384] CIC, can. 204, § 1 ; jer. koa FF 31.

[385] CIC, can. 208 ; jer. koa FF 32.

[386] APL 2.

[387] CIC, can. 207, § 2.

[388] FF 18.

[389] jer. Rôm 1, 1.

[390] jer. 1 Kôr 9,19.

[391] AFF 5.

[392] jer. Jo 17,21-23.

[393] jer. Mt 4,19.21 ; Jo 1,43.

[394] FF 19.

[395] FF 22 ; jer. koa CIC, can. 330.

[396] jer. Mt 16,18-19.

[397] jer. Jo 21,15-17.

[398] FF 22.

[399] FF 23.

[400] FF 22 ; jer. koa AE 2 ; 9.

[401] FF 22 ; jer. koa CIC, can. 336.

[402] CIC, can. 337, § 1.

[403] FF 22.

[404] FF 22.

[405] FF 23.

[406] FF 23.

[407] jer. AE 3.

[408] FF 23.

[409] jer. Gal 2,10.

[410] jer. Canon des apôtres 34.

[411] FF 23.

[412] RFP 4.

[413] jer. Mk 16,15.

[414] FF 25.

[415] jer. FF 12 ; FA 10.

[416] FF 25 ; jer. koa Vatikana I : DS 3074.

[417] FA 10.

[418] FF 25.

[419] jer. FF 25

[420] FF 25.

[421] FF 26.

[422] FF 26.

[423] FF 27.

[424] jer. Lk 22,26-27.

[425] FF 27.

[426] FF 27.

[427] Md Ignace d’Antioche, Smyrn. 8,1.

[428] FF 31.

[429] FF 31.

[430] Pie XII, lahateny tamin’ny 20 febroary 1946 : nolazain’i Joany Paoly II, CL 9.

[431] jer. FF 33.

[432] FF 34 ; jer. koa FF 10.

[433] CIC, can. 835, § 4.

[434] jer. CIC, can. 230, § 1.

[435] CIC, can. 230, § 3.

[436] FF 35.

[437] Md Thomas d’A., s.th. 3 71,4 ad 3.

[438] FF 35.

[439] APL 6 ; jer. koa AFF 15.

[440] jer. CIC, can. 774 ; 776 ; 780.

[441] jer. CIC, can. 229.

[442] jer. CIC, can. 822, § 3.

[443] CIC, can. 212, § 3.

[444] jer. Filip 2,8-9.

[445] FF 36.

[446] Md Ambroise, Psal. 118, 14, 30 : PL 15, 1476.

[447] FF 36.

[448] EN 73.

[449] CIC, can. 129, § 2.

[450] jer. CIC, can. 443, § 4.

[451] jer. CIC, can. 463, §§ 1-2.

[452] jer. CIC, can. 511-512 ; 536.

[453] jer. CIC, can. 517, § 2.

[454] jer. CIC, can. 492, § 1 ; 537.

[455] jer. CIC, can. 1421, § 2.

[456] FF 36.

[457] FF 33.

[458] FF 44.

[459] jer. FF 42-43 ; FFR 1.

[460] jer. FFR 5.

[461] jer. CIC, can. 573.

[462] FF 43.

[463] FFR 1.

[464] jer. CIC, can. 605.

[465] CIC, can. 603, § 1.

[466] jer. 1 Kôr 7,34-35.

[467] Joany Paoly II, exh. ap « Vita consecrata », 7.

[468] CIC, can. 604, § 1.

[469] OCV praenotanda 1.

[470] CIC, can. 604, § 1.

[471] OCV praenotanda 2.

[472] jer. CIC, can. 604, § 2.

[473] jer. EK 15.

[474] jer. CIC, can. 573.

[475] jer. CIC, can. 607.

[476] jer. CIC, can. 591.

[477] jer. AE 33-35.

[478] jer. AFF 18 ; 40.

[479] Joany Paoly II, RM 69.

[480] CIC, can. 710.

[481] Pie XII, const. ap. « Provida Mater ».

[482] CIC, can. 713, § 2.

[483] FFR 11.

[484] jer. CIC, can. 713.

[485] CIC, can. 731, §§ 1.2.

[486] CIC, can. 783 ; jer. koa RM 69.

[487] FF 31.

[488] FF 44.

[489] CIC, can.207, § 1.2.

[490] CIC, can.331.

[491] AE 2.

[492] FF 23.

[493] APL 2.

[494] FAA 43, §4.

[495] jer. FF 36.

[496] Nicétas, symb. 10.

[497] Md Thomas d’A., symb.13.

[498] Catech. R. 1,10,24.

[499] Catech. R. 1,10,24.

[500] FF 12.

[501] Catech. R. 1,10,27.

[502] jer. Lk 16,1.3.

[503] jer. 10,24.

[504] FF 49.

[505] FF 49.

[506] FF 49.

[507] FF 49.

[508] Md Dominique, maty, ho an’ireo rahalahiny, jer. Jourdain de Saxe, lib. 93.

[509] Mb Terezin’i Jesoa Zazakely, verba.

[510] FF 50.

[511] Md Polycarpe, mart. 17.

[512] FF 50.

[513] FF 51.

[514] FF3.

[515] SPF 30.

[516] FF 53, lazain’i Md Augustin, virg. 6.

[517] Paoly VI, lahateny tamin’ny 21 nôvambra 1964.

[518] FF 57.

[519] FF 58.

[520] FF 69.

[521] FF 59.

[522] FF 59 ; jer. koa Fanambaràna nataon’ny Papa Pie XII, tamin’ny taona 1950, ny foto-pinoana momba ny Fampiakarana any an-danitra an’i Maria Virjiny Sambatra : DS 3903.

[523] Litorzia bizantinina, Tononkalom-pivavahana amin’ny fetin’ny Dormition (15 aogositra).

[524] FF 53.

[525] FF 63.

[526] FF 61.

[527] FF 62.

[528] FF 60.

[529] FF 62.

[530] MC 56.

[531] FF 66.

[532] jer. L 103.

[533] jer. MC 42.

[534] FF 69.

[535] FF 68.

[536] SPF 15.