TOKO FAHATELO

Ny fiainam-bavaka

2697. Ny fivavahana no ain’ny fo vaovao. Afaka manentana antsika ny fivavahana na amin’ny fotoana inona na amin’ny fotoana inona. Nefa hadinontsika Ilay izay Fiainantsika sy Manontolontsika. Noho izany, ireo Ray am-panahy, ao amin’ny lovam-panahin’ny Deterônômy sy ireo mpaminany, dia manamafy ny amin’ny fivavahana ho “fahatsiarovana an’ Andriamanitra”, famohazana matetitetika ny “fitadidian’ny fo” : “Ilaina ny mahatsiaro an’Andriamanitra matetitetika kokoa toy ny miaina”[1]. Kanefa tsy ho zatra hivavaka “lalandava” ny olona raha tsy mivavaka amin’ny fotoana sasantsasany, amin’ny finiavana hanao izany : ireny no fotoan-dehibe amin’ ny fivavahana kristianina, amin’ny hamafisana sy amin’ny faharetana.

2699.Tarihin’ny Tompo amin’ny lalana sy ny fomba izay sitraky ny Tenany ny olona tsirairay. Mamaly Azy koa ny mpino tsirairay araka ny famaritan’ny fony sy ny fanehoany manokana ny fivavahany. Ny Lovam-pampianarana kristianina anefa dia mitazona fanehoana telo lehibe ny fiainam-bavaka : ny vavaka am-bava, ny fandinihana masina, ny vavaka am-po. Ny soritra fototra iombonan’ireo dia ny fanombenan-tsaina amam-po. Izany fiambenana hitandrina ny Teny izany sy ny hitoetra eo anatrehan’Andriamanitra izany no mahatonga ireo fanehoana telo ireo ho fotoan-dehibe amin’ny fiainam-bavaka.

ANDALANA 1

Ny fanehoam-bavaka

I. Ny vavaka am-bava

2701.Foto-pisainana ilaina amin’ny fiainana kristianina ny vavaka am-bava. Ireo mpianatra, voasinton’ny vavaka amim-panginana fanaon’ny Mpampianatra azy ireo, dia nampianaran’ity Mpampianatra vavaka am-bava iray : ny Rainay izany. Tsy ny fivavahana litorzika fanao tao amin’ny sinagôga ihany no vavaka nataon’i Jesoa, fa asehon’ireo Evanjely amintsika Izy nanandram-peo mba hanehoany ny fivavahany manokana, nanomboka tamin’Izy nientan-kafaliana nisaotra ny Ray[3] ka hatramin’ny fijaliana tao Getsemania[4].

2703.Mamaly ny fitakian’Andriamanitra koa izany filana izany. Mitady mpivavaka amin’ny Fanahy sy ny Fahamarinana Andriamanitra, ka noho izany ilainy ny vavaka miakatra amin-kery avy ao anaty fanahy lalina. Ankasitrahany koa ny fanehoana ety ivelany izay manakambana ny vatana amin’ny vavaka anaty, satria io fanehoana ety ivelany io no anolorana Aminy ny mari-panajana lavorary avy amin’izay rehetra ananany fahefana.

2704.Satria hita miharihary sy tena araka ny maha-olombelona tanteraka ny vavaka am-bava, ka izany no maha-vavaka fanaon’ny vahoaka azy amin’ny fomba tsara indrindra. Sady na ny vavaka faran’izay ao anaty aza, tsy azo anamaivanana ny vavaka am-bava. Arakaraka ny fahatsiarovantsika ao an-tsaina an’Ilay “izay iresahantsika”[5] no mahatonga ny vavaka ho anaty. Amin’izay ny vavaka am-bava dia tonga endrika voalohan’ny vavaka fibanjinana.

II. Ny fandinihana masina

2706.Ny mandinika an-tsaina izay vakìna dia mahatonga haka izany ho an’ny tena amin’ny fampifanatrehana izany amin’ny tena ihany. Eto, boky hafa no mivelatra, dia ny bokin’ny fiainana. Mihelina ao an-tsaina ary mankany amin’ny zava-misy izany. Arakaraka ny fanetren-tena sy ny finoana, no ahitana ao amin’izany ny hetsika izay manaitra ny fo sy ahafahana mandanjalanja izany. Tokony hanao ny marina mba ho tonga amin’ny Fahazavana : “Tompo ô, inona no tianao hataoko?”. 

2708. Ny fandinihana masina dia mampiasa ny fisainana, ny fiheverana, ny fiontanam-po ary ny faniriana. Ilaina io fampiasana io mba handalinana ny fankatoavana ny finoana, mba hahatonga ny fibebahan’ny fo ary mba hampahery ny sitrapo hanarahana an’i Kristy. Ny fivavahana kristianina dia mifantoka kokoa amin’ny fandinihana “ny misterin’i Kristy”, toy ny  famakiana ny Tenin’Andriamanitra (lectio divina) na ny Raozery. Manan-danja tokoa izany endri-pandinihana mampivavaka izany, kanefa tokony handroso amin’ny lalindalina kokoa hatrany ny fivavahana kristianina : ny fahalalana ombam-pitiavana an’i Jesoa Tompo sy ny fiombonana Aminy.

III. Ny vavaka am-po

Ny vavaka am-po no mitady Ilay “malalan’ny foko” (Ton 1,7)[8]. Dia i Jesoa izany, ary ao Aminy, ny Ray. Tadiavina Izy, satria ny maniry Azy no mandrakariva fanombohan’ny fitiavana, ary tadiavina amin’ny finoana madio tsy misy fahony Izy, ilay finoana izay mahatonga antsika ho teraka avy Aminy sy miaina ao Aminy. Mbola azo atao koa ny mandinika ao an-tsaina ny vavaka am-po, kanefa afantoka amin’ny Tompo ny fijery.

2711.Ny firosoana amin’ny vavaka am-po dia mifanahaka amin’ny an’ny litorzian’ny Eokaristia : “akambana” ny fo, vononina ny tenantsika manontolo ho eo ambany fitarihan’ny Fanahy Masina, itoerana ny fonenan’ ny Tompo, dia ny tenantsika izany, velomina ny finoana mba hidirana Eo anatrehan’Ilay izay miandry antsika, ariana ny saron-tavantsika ary averina ny fontsika ho any amin’ny Tompo izay tia antsika mba hanolotra ny tenantsika Aminy ho fanatitra hodiovina sy hovàna.

2712.Ny vavaka am-po dia vavaky ny zanak’Andriamanitra sy ny mpanota voavela heloka izay manaiky handray ny fitiavana nitiavana azy sy maniry hamaly izany amin’ny fitiavana bebe kokoa hatrany[9]. Kanefa fantany fa ny valin’ny fitiavany dia ilay izay arotsaky ny Fanahy ao am-pony, satria fahasoavana avy amin’Andriamanitra avokoa ny zava-drehetra. Ny vavaka am-po no fanomezana tsotra sy mahantra amin’ny sitrapo be fitiavan’ny Ray miombona lalindalina kokoa hatrany hatrany amin’ny Zanany malalany. 

2714. Ny vavaka am-po koa no fotoan-dehibe amin’ny fomba tsara dia tsara amin’ny fivavahana. Amin’ny vavaka am-po, ny Ray no mampitao hery antsika amin’ny alalan’ny Fanahiny, mba hatanjaka ao amintsika ny olona anaty, mba honina ao am-pontsika i Kristy amin’ny alalan’ny finoana, ary mba handatsa-paka sy hiorim-paka amin’ny fitiavana isika[11].

2716.Ny vavaka am-po dia fihainoana ny Tenin’Andriamanitra. Tsy fihainoana fe fihainoana fotsiny izany, fa koa fanekena ny finoana, fandraisana amim-pankatoavana tanteraka ny maha-mpanompo ary firaiketam-pitiavana ny maha-zanaka. Fihainoana andraisana anjara amin’ny “Eny” nataon’ny Zanaka tonga Mpanompo izany, sy amin’ny “Aoka anie ho tanteraka amiko” nataon’ny mpanompovaviny tsinontsinona. 

2718. Ny vavaka am-po dia firaisana amin’ny vavak’i Kristy, izay hampandraisany anjara amin’ny misterin’i Kristy. Ankalazain’ny Fiangonana amin’ny Eokaristia ny misterin’i Kristy, ary ataon’ny Fanahy Masina maharitra amin’ny vavaka am-po, mba hiseho amin’ny alalan’ny fitiavana arahin’asa io misterin’i Kristy io. 

FAMINTINANA

2720.Mamporisika ny mpino ny Fiangonana, hanao ireo vavaka nalaminy ara-potoana : vavaka samihafa fanao andavanandro, Vavaka Isan’Andro, Sorona Masin’ny Alahady ary ireo fety samihafa amin’ny taona litorzika.

2721.Telo ny fomba lehibe fanehoana ny fiainam-pivavahana eo amin’ny lovam-pampianarana kristianina : ny vavaka am-bava, ny fandinihana masina ary ny vavaka am-po. Ny fanombenan-tsaina amam-po no iombonan’ireo.

2722.Ny vavaka am-bava, miorina amin’ny firaisan’ny vatana sy ny fanahy amin’ny toetra voa-Janahary maha-olombelona, dia mampikambana ny tenany amin’ny vavaka anatin’ny fo, toy ny nataon’i Kristy nivavaka tamin’ ny Rainy sy nampianatra ny Mpianany ny RAINAY.

2723.Ny fandinihana masina dia fikarohana mampivavaka izay ampiasana ny fisainana, ny fiheverana, ny fiontanam-po, ny faniriana. Ny kendren’ny fandinihana masina, dia ny fakana ho an’ny tena amim-pinoana, izay foto-javatra nodinihina sy nampitahana tamin’ny zava-misy eo amin’ny fiainantsika.

2724.Ny vavaka am-po avy amin’ny saina no fanehoana tsotra ny misterin’ny fivavahana. Ny vavaka am-po dia fijerena amim-pinoana mifantoka amin’i Jesoa, fihainoana ny Tenin’Andriamanitra, fitiavana amim-panginana. Ny vavaka am-po no manatanteraka ny fiombonam-bavaka amin’i Kristy, arakaraka ny ampandraisany anjara antsika amin’ny misteriny.

ANDALANA 2

Ny tolom-bavaka

2725. Sady fanomezam-pahasoavana ny fivavahana no valin-teny raikitra avy amintsika. Mila ezaka lalandava ny mivavaka. Ireo mpivavaka malaza ao amin’ny Fanekem-pihavanana Taloha teo alohan’i Kristy, ary koa i Maria Renin’Andriamanitra sy ireo olomasina miaraka Aminy, dia mampianatra antsika fa tolona ny vavaka. Tolona amin’iza ? Tolona amin’ny tenantsika ihany sy tolona amin’ny hafetsen’ny Mpaka fanahy izay manao izao rehetra izao hampivily lalana ny olona tsy ho amin’ny fivavahana, tsy ho amin’ny firaisana amin’Andriamaniny. Tahaka ny miaina ny mivavaka, satria tahaka ny mivavaka ny miaina. Raha tsy tian’ny olona ny hanao izany matetika araka ny Fanahin’i Kristy, dia tsy ho afaka velively koa izy hivavaka amim-pahazarana amin’ny anarany. Tsy azo sarahina amin’ny tolom-bavaka ny “adim-panahy” amin’ny fiainam-baovao ny kristianina.

I. Ireo hevitra manohitra fivavahana 

2727. Isika koa tokony hanohitra ireo toe-tsain’ “ny olon’ity tany ity”; tafiditra ao amintsika ireny raha tsy malina isika ; ohatra : izay voamarin’ny saina sy ny siansa ihany no marina (nefa anie ny mivavaka dia mistery mihoatra ny kônsiansintsika sy ny tsy fahalalantsika e !) ; ny habetsahan’ny famokarana sy ny vokatra azo (tsy mamokatra ny fivavahana, noho izany, tsy ilaina) ; ny tsapan’ny fandrenesana sy ny fiadanam-piainana ihany no mari-pitsaràna ny marina, ny soa sy ny tsara (nefa anie ny fivavahana, “fitiavana ny Tsara” [filôkalia], dia firaiketam-pitiavana ny Voninahitr’Andriamanitra velona sy marina e!) ; ny fanoherana ny fitiava-miasa tafahoatra no indro hisehoan’ny fivavahana ho fandosirana an’izao tontolo izao (nefa anie ny fivavahana kristianina dia tsy fialana amin’ny tantara na fisarahana amin’ny fiainana e!).

2728. Farany, ny tolona ataontsika dia tsy maintsy hanoherana an’izay tsapantsika ho tsy fahombiazantsika amin’ny fivavahana : fahakiviana manoloana ny fahamainan’ny fo, alahelo amin’ny tsy fahafoizana manontolo ho an’ny Tompo, satria “manankarem-be”[17] isika, fahadisoam-panantenana noho isika tsy ankatoavim-bavaka araka ny sitrapontsika manokana, ratra avy amin’ny avonavontsika izay mihamafy eo amin’ny faharatsian-toetra maha-mpanota antsika, tsy fahazakana ny maha-marim-pototra ny fivavahana, sns. Mitovy hatrany ny fehin-kevitra : inona no soa azo amin’ny mivavaka ? Mba handresena ireny vato misakana ireny, tsy maintsy miady ho amin’ny fanetren-tena, ny fitokiana ary ny fitozoana.

II. Fo miambina amim-panetren-tena

Manoloana ny fahasarotan’ny fivavahana

2729. Ny fahasarotana mahazatra amin’ny fivavahantsika dia ny fihakahakan-kevitra. Mety ho mifantoka amin’ny teny sy ny dikany izany, amin’ny vavaka am-bava ; mety hifantoka lalindalina kokoa amin’Ilay izay ivavahantsika izany, amin’ny vavaka am-bava (ara-litorzia na irery), amin’ ny fandinihana masina sy amin’ny vavaka am-po. Ny mieritreritra handositra ny fihakahakan-kevitra dia mety ho latsaka ao anatin’ny fandrik’izy ireny, nefa ampy ny miverina ao am-pontsika : ny fihakahakan-kevitra no maneho amintsika ny amin’izay iraiketantsika ary izany fahatongavan-tsaina manetry tena eo anatrehan’ny Tompo izany no tokony hamoha ny fitiavantsika Azy manokana, amin’ny fanapahan-kevitra hanolotra ny fontsika Aminy mba hanadiovany azy. Eo amin’izany no mipetraka ny tolona, ny fifidianana ny Tompo ho tompoina[18].

2731. Ny fahasarotana hafa, indrindra ho an’ireo izay te-hivavaka amim-pahatsorana, dia ny fahamainan’ny fo. Tafiditra amin’ny vavaka am-po izany izay ny fo no voasakana, tsy mahazo tsirony amin’ny fieritreretana, amin’ny fahatsiarovana sy amin’ny fihetseham-po, ary na amin’ny ara-panahy aza. Izany no fotoana ilana ny finoana madio tsy misy fahony izay ifikirana amim-pitokiana amin’i Jesoa niady aina sy tao am-pasana. “Raha maty ny voam-bary no mahavokatra be” (Jo 12,24). Raha avy amin’ny tsy fahampian’ny faka ny fahamainana, dia satria nilatsaka teo ambony vato ny Teny, miankina amin’ny fibebahana ny tolona[19].

Manoloana ny fakam-panahy amin’ny fivavahana 

2733.Fakam-panahy hafa koa, izay anokafan’ny fihamboana ny varavarana mankao, dia ny fahalainana. Ny tian’ny Ray am-panahy ho lazaina amin’ izany dia ny endriky ny harerahan-tsaina avy amin’ny fahaketrahan’ny famolahan-tena, ny fihenan’ny fiambenana, ny an-tsirambin’ny fo. “Marisika ny fanahy, fa ny nofo no osa” (Mt 26,41). Arakaraka ny ianjerana avy any ambony no andrenesana maharary kokoa. Ny fahakiviana, mangirifiry no ao am-badiky ny fihamboana. Tsy ho gaga ny amin’ny fijaliany izay manetri-tena, fa izany no mitarika azy hanana fitokiana bebe kokoa hifikitra mafy ao anatin’ny faharetana.

III. Ny fitokiana maha-zanaka 

Nahoana isika no mitaraina fa tsy ekem-bavaka ?

2736.Miaiky ve isika fa “na izay tokony hangatahintsika amin’ny vavaka ataontsika aza tsy fantatsika” (Rôm 8,26). Moa ve “ny zavatra tena mahasoa” no angatahintsika amin’Andriamanitra ? Fantatry ny Raintsika tokoa izay ilaintsika, na tsy mbola mangataka Aminy akory aza isika[21], nefa miandry ny fangatahantsika Izy, satria ny fahamendrehan’ny zanany dia ao anatin’ny fahafahan’izy ireo. Noho izany, ilaina ny mivavaka miaraka amin’ny Fanahiny maha-olona afaka, mba hahazoana mahalala marina ny faniriany[22].

2737. “Ianareo no tsy mahazo, dia satria tsy mangataka ianareo. Mangataka ianareo, fa tsy mahazo, satria ratsy fangataka ianareo, dia ny hahazo izay hiaranan’ny filan-dratsinareo” (Jak 4,2-3)[23]. Raha amin’ny fo voazarazara sy “mijangajanga” no angatahantsika[24], dia tsy afaka hankato ny fivavahantsika Andriamanitra, satria ny soa ho antsika sy ho an’ny fiainantsika no sitrany. “Heverinareo ve fa miteniteny foana ny Soratra Masina milaza hoe : Maniry anareo ao anatin’ny fahasarotam-piaro ny Fanahy Masina izay nampitoeriny ao aminareo ?” (Jak 4,5). “Saro-piaro” antsika ny Andriamanitsika, ary izany no famantarana ny fahamarinan’ny fitiavany. Midira isika ao anatin’ny fanirian’ny Fanahiny, dia hankatoavim-bavaka isika :

Aza malahelo ianao, raha tsy mandray eo no eo avy hatrany amin’ Andriamanitra izay angatahinao Aminy ; ny sitrany dia ny mbola hanao soa betsaka ho anao ao anatin’ny fitozoanao miara-mitoetra Aminy amin’ny vavaka[25]. Tiany raha sedraina amin’ny vavaka ny faniriantsika. Noho izany, mandrisika antsika handray izay efa nomaniny homena antsika Izy[26].

Atao ahoana no hampahomby ny fivavahantsika ? 

2739.Ao amin’i Md Paoly, tena fahasahiana tokoa izany fitokiana izany[27], miorina amin’ny vavaky ny Fanahy ao amintsika sy amin’ny fitiavan’ny Ray tsy mivadika izay nanomezany antsika ny Zanany Lahitokana[28]. Ny fanovàna ny fo izay mivavaka no valy voalohany amin’ny fangatahantsika.

2741.Mivavaka ho antsika koa i Jesoa, eo amin’ny toerantsika sy ho amin’ny tombon-tsoantsika. Voaravona indray maka tamin’ny Antsony mahery teo amin’ny Hazofijaliana sy neken’ny Ray tamin’ny Fitsanganany ho velona ny fangatahantsika rehetra, ka noho izany tsy mitsahatra ny mitalaho ho antsika amin’ny Ray Izy[29]. Raha miray tanteraka amin’ny an’i Jesoa ny fivavahantsika, ao anatin’ny fitokiana sy ny fahasahiana maha-zanaka, dia ho azontsika izay rehetra angatahintsika amin’ny Anarany, mihoatra lavitra noho ity na itsy : ny Tenan’Izy Fanahy Masina izay manana ny fanomezana rehetra.

IV. Mitozoa amin’ny fitiavana 

2743.Azo atao lalandava ny mivavaka : ny fotoanan’ny kristianina dia ny an’i Kristy nitsangan-ko velona izay “miaraka amintsika, isan’andro” (Mt 28,20), na manao ahoana na manao ahoana ny fitsokan’ny tafiodrivotra[31]. Eo am-pelatanan’Andriamanitra ny fotoanantsika :

Azo atao ny mivavaka matetika sy feno hafanam-po, na dia eny an-tsena aza, na eny am-pitsangatsanganana irery. Azo atao koa, na dia mipetraka ao an-trano fivarotanao aza, na eo am-pividianana na eo am-pivarotana, na koa eo am-pahandroana sakafo aza[32].

2744.Filana eo amin’ny fiainana ny mivavaka. Tsy ampy haharesy lahatra ny porofo mifanohitra amin’izany : raha tsy mety hotarihin’ny Fanahy isika, dia miverina  eo ambany fanandevozan’ny fahotana[33]. Ahoana moa no hahatonga ny Fanahy Masina ho “Fiainantsika” raha lavitra Azy ny fontsika ?

Tsy misy mahasoa noho ny fivavahana : izy no mahatonga izay tsy azo tanterahina ho azo tanterahina, izay sarotra ho mora. Koa tsy azo atao ny hoe olona mivavaka no hanota[34].

Azo antoka fa mamonjy tena izay mivavaka ; tsy isalasalana fa mamery tena izay tsy mivavaka[35].

Ilay izay manakambana ny fivavahana amin’ny asa sy manakambana ny asa amin’ny fivavahana, no mivavaka lalandava. Amin’izany ihany no ahafahantsika mihevitra fa azo tanterahina ny fitsipika fototra momba ny mivavaka lalandava[36].

Ny vavaka tamin’ny Oran’i Jesoa

2747.Ara-drariny no iantsoan’ny lovam-panahy kristianina ny vavaka tamin’ny Oran’i Jesoa hoe vavaka maha-“mpisorona” Azy. An’ny Mpisorombentsika izany, tsy azo sarahina amin’ny fanoloran-tenany ho Sorona, amin’ny “fandalovany mamakivavaky” (Paka) mankany amin’ny Ray izay tamin’ izany no “nanokanany tena” manontolo amin’ny Ray[38]. 

2749. Nahatontosa manontolo ny tsanganasan’ny Ray i Jesoa, hany ka mahahenika hatramin’ny fahataperan’ny fotoana ny fivavahany, tahaka ny Fanoloran-tenany ho sorona. Nameno ireo fotoana farany ny vavaka tamin’ny Ora ary nitondra ireo mankamin’ny fahataperan’izy ireo. I Jesoa, ilay Zanaka izay nomen’ny Ray ny zavatra rehetra, dia voatolotra manontolo amin’ny Ray, ary, miaraka amin’izany koa, miteny amin-kalalahana tsy refesi-mandidy Izy[40], avy amin’ny fahefana nomen’ny Ray Azy eo amin’ny nofo rehetra. Ny Zanaka, izay tonga Mpanompo, no Tompo, ilay Tompo Mpandidy ny zavatra rehetra. Ny Mpisorombentsika izay mivavaka ho antsika koa no Ilay izay mivavaka ao amintsika sy ilay Andriamanitra izay mankato antsika.

2751.Farany, amin’io vavaka io no anambaràn’i Jesoa amintsika sy anomezany antsika ny “fahalalana” tsy azo sarahina momba ny Ray sy ny Zanaka[45] izay misterin’ny Fiainam-bavaka rahateo koa.

FAMINTINANA

2752.Mitaky ezaka sy tolona amin’ny tenantsika ihany sy amin’ny hafetsen’ny Mpaka fanahy ny vavaka. Ny tolom-bavaka dia tsy azo sarahina amin’ny “adim-panahy” ilaina hoenti-miasa andavanandro araka ny Fanahin’i Kristy: tahaka ny miaina ny mivavaka, satria tahaka ny mivavaka ny miaina.

2753.Amin’ny tolom-bavaka, ny tsy maintsy toherintsika dia ny fihevitra diso, ny toe-tsaina mahazatra samihafa, ny fahatsapana ny tsy fahombiazantsika. Ny tsara anoherana ireo fakam-panahy mampisy fisalasalana ny amin’ny ilàna na ny amin’ny fahafahana mivavaka ireo, dia ny fanetren-tena, ny fitokiana ary ny fitozoana.

2754.Ny fahasarotana misongadina indrindra amin’ny fampiasam-bavaka, dia ny fihakahakahan-kevitra sy ny hamainan’ny fo. Amin’ny finoana, amin’ny fibebahan’ny fo sy amin’ny fiambenany no misy ny fanafodin’izany.

2755.Fakam-panahy roa mpitranga matetika no mandrahona ny fivavahana : ny tsy fahampian’ny finoana sy ny fahalainana izay endriky ny harerahan-tsaina avy amin’ny fihenan’ny famolahan-tena na fiketrahan’ny sitrapo, ka mitondra ho amin’ny fahakiviana.

2756. Ny fitokiana maha-zanaka no mandalo fitsapan-toetra rahefa heverintsika sy tsapantsika fa tsy hoe hoekena lalandava akory ny fivavahantsika. Mitaona antsika hanontany tena ny Evanjely ny amin’ny fifanarahan’ny fivavahantsika amin’ny fanirian’ny Fanahy.

2757. “Mivavaha lalandava” (1 Tes 5,17). Azo atao lalandava ny mivavaka. Filana eo amin’ny fiainana mihitsy izany. Tsy azo sarahina ny fivavahana sy ny fiainana kristianina.

2758.Ny vavaka tamin’ny Oran’i Jesoa, antsoina indrindra koa hoe “vavaka maha-mpisorona”[46], no mamondrona ny fitantanana manontolo ny fahariana sy ny famonjena. Avy amin’io vavaka maha-mpisorona io no nipoiran’ny tsirin-kevitra amin’ireo fangatahana lehibe ao amin’ny Rainay.