ARTICULUS 5 
« IESUS CHRISTUS DESCENDIT AD INFEROS, 
TERTIA DIE RESURREXIT A MORTUIS »

Paragraphus 2
TERTIA DIE RESURREXIT A MORTUIS

638 « Nos vobis evangelizamus eam, quae ad patres Promissio facta est, quoniam hanc Deus adimplevit filiis eorum, nobis resuscitans Iesum » (Act 13,32-33). Resurrectio Iesu suprema est veritas nostrae fidei in Christum, tamquam veritas centralis credita et in vitam ducta a prima communitate christiana, transmissa a Traditione tamquam fundamentalis, stabilita a Novi Testamenti documentis, praedicata tamquam, simul cum cruce, essentialis pars mysterii Paschalis:

« Christus resurrexit ex mortuis.
Per Mortem Suam vicit mortem,
mortuis Ipse vitam dedit ». ⁵⁴⁴

I. Eventus historicus et transcendens

639 Mysterium resurrectionis Christi eventus est realis qui manifestationes historice compertas habuit sicut Novum Testamentum testatur. Iam sanctus Paulus potuit ad Corinthios circa annum 56 scribere: « Tradidi enim vobis in primis, quod et accepi, quoniam Christus mortuus est pro peccatis nostris secundum Scripturas et quia sepultus est et quia suscitatus est tertia die secundum Scripturas et quia visus est Cephae et post haec Duodecim » (1 Cor 15,3-4). Apostolus hic loquitur de Resurrectionis traditione viventi quam post conversionem ad portas Damasci didicerat suam. ⁵⁴⁵

Sepulcrum vacuum

640 « Quid quaeritis Viventem cum mortuis? Non est hic, sed resurrexit » (Lc 24,5-6). Intra Paschatis eventus, primum elementum quod invenitur, est sepulcrum vacuum. Id in se argumentum directum non est. Absentia corporis Christi in sepulcro aliter posset explicari. ⁵⁴⁶ Hoc non obstante, sepulcrum vacuum pro omnibus constituit signum essentiale. Inventio eius a discipulis primus fuit gressus ad factum ipsum Resurrectionis agnoscendum. Talis est imprimis sanctarum mulierum casus, ⁵⁴⁷ deinde Petri. ⁵⁴⁸ Discipulus « quem amabat Iesus » (Io 20,2) affirmat se, sepulcrum ingredientem et detegentem « linteamina posita » (Io 20,6), vidisse et credidisse. ⁵⁴⁹ Hoc supponit ipsum comperuisse in sepulcri vacui statu ⁵⁵⁰ absentiam corporis Iesu opus humanum esse nequivisse et Iesum simpliciter ad vitam non rediisse terrestrem sicut casus fuerat Lazari. ⁵⁵¹

Resuscitati apparitiones

641 Maria Magdalena et sanctae mulieres quae veniebant ut perficerent corporis Iesu unctionem, ⁵⁵² festinanter sepulti propter adventum Sabbati vespere magnae Feriae sextae, ⁵⁵³ primae fuerunt quae Resuscitato occurrerunt. ⁵⁵⁴ Sic mulieres Christi resurrectionis fuerunt primae nuntiae pro ipsis Apostolis. ⁵⁵⁵ His Iesus deinde apparet, prius Petro, postea Duodecim. ⁵⁵⁶ Petrus ergo, vocatus ad fidem suorum confirmandam fratrum, ⁵⁵⁷ videt Resuscitatum ante eos et super eius testimonium clamat communitas: « Surrexit Dominus vere et apparuit Simoni » (Lc 24,34).

642 Quidquid his diebus evenit Paschalibus, unumquemque Apostolorum — et peculiariter Petrum — in construenda nova aetate obligat quae mane incepit Paschatis. Tamquam Resuscitati testes, lapides permanent fundationis Eius Ecclesiae. Primae credentium communitatis fides super testimonium hominum fundatur determinatorum quos christiani cognoscebant et quorum magna pars adhuc vivebat inter eos. Hi « testes resurrectionis Christi » ⁵⁵⁸ sunt imprimis Petrus et Duodecim, sed non illi solummodo: Paulus loquitur de plus quam quingentis personis quibus Iesus simul apparuit, superquam quod Iacobo et omnibus Apostolis. ⁵⁵⁹

643 Coram his testimoniis impossibile est Christi resurrectionem extra ordinem physicum interpretari, eamque non agnoscere tamquam factum historicum. Ex factis consequitur discipulorum fidem radicali passionis et Mortis eorum Magistri in cruce probationi, ab Ipso nuntiatae in antecessum, ⁵⁶⁰ fuisse submissam. Animi percussio a passione provocata tanta fuit ut discipuli (saltem quidam inter eos) nuntio Resurrectionis statim non crediderint. Evangelia a communitate nobis ostendenda affecta a mystica exaltatione longe distant; discipulos nobis praesentant fractos (« tristes »: Lc 24,17) et consternatos. ⁵⁶¹ Propterea sanctis mulieribus e sepulcro redeuntibus non crediderunt et earum verba « visa sunt ante illos sicut deliramentum » (Lc 24,11). ⁵⁶² Cum Iesus Se Undecim manifestavit vespere Paschatis, « exprobravit incredulitatem eorum et duritiam cordis, quia his, qui viderant Eum resuscitatum, non crediderunt » (Mc 16,14).

644 Discipuli, etiam ante Iesu resuscitati positi realitatem, adhuc dubitant; ⁵⁶³ tam impossibilis eis videbatur res: illi spiritum videre putabant, ⁵⁶⁴ « adhuc autem illis non credentibus prae gaudio et mirantibus » (Lc 24,41). Thomas eamdem dubii experietur probationem, ⁵⁶⁵ et occasione ultimae apparitionis in Galilaea quam Matthaeus narrat, « quidam [...] dubitaverunt » (Mt 28,17). Hac de causa, hypothesis, secundum quam Resurrectio « effectus » fuisset fidei (vel credulitatis) Apostolorum, fundamento caret. Omnino e contra, eorum fides in Resurrectionem orta est — sub gratiae divinae actione — ex directa experientia realitatis Iesu resuscitati.

Status humanitatis resuscitatae Christi

645 Iesus resuscitatus relationes directas cum Suis init discipulis per tactum ⁵⁶⁶ et participationem in cibo. ⁵⁶⁷ Sic illos invitat ut Eum agnoscant spiritum non esse, ⁵⁶⁸ sed praesertim ut comperiant corpus resuscitatum cum quo Se illis praesentat, idem esse quod cruciatum et crucifixum fuit, quia adhuc vestigia Suae portat passionis. ⁵⁶⁹ Hoc tamen corpus authenticum et reale proprietates simul possidet novas corporis gloriosi: non amplius in spatio et tempore positum est, sed potest libere praesens effici ubi et quando Ipse vult, ⁵⁷⁰ quia Eius humanitas non potest amplius in terra retineri et solum ad Patris ditionem pertinet divinam. ⁵⁷¹ Hac etiam de causa, Iesus resuscitatus est supreme liber apparendi ut vult: sub specie hortulani ⁵⁷² vel « in alia effigie » (Mc 16,12) quam illa quae discipulis erat consueta, praecise ut eorum suscitet fidem. ⁵⁷³

646 Resurrectio Christi ad vitam terrestrem reditus non fuit, sicut casus fuit resurrectionum quas Ipse ante Pascha peregerat: filiae Iairi, adulescentis Naim, Lazari. Haec facta eventus erant miraculosi, sed personae in quibus miraculum factum erat, vitam terrestrem « ordinariam » recuperabant per Iesu potentiam. Quandoque illi morientur iterum. Christi resurrectio est essentialiter diversa. In Suo corpore resuscitato transit ex mortis statu ad aliam vitam ultra tempus et spatium. Corpus Iesu in Resurrectione a Spiritus Sancti impletur potentia; vitae divinae participat in statu gloriae Suae, ita ut Paulus de Christo dicere potuerit, Illum esse hominem caelestem. ⁵⁷⁴

Resurrectio tamquam eventus transcendens

647 « O vere beata nox — canit hymnus « Exsultet » Paschatis —, quae sola meruit scire tempus et horam in qua Christus ab inferis resurrexit ». ⁵⁷⁵ Revera, ipsius eventus Resurrectionis nemo fuit testis oculatus et nullus Evangelista illum describit. Nemo dicere potuit quomodo illa physice locum habuit. Eius essentia maxime intima, transitus ad aliam vitam, adhuc minus sensibus fuit perceptibilis. Resurrectio, eventus historicus qui per sepulcri vacui signum et per realitatem occursuum Apostolorum cum Christo resuscitato potest comperiri, non minus in eo quod historiam transcendit et superat, in corde mysterii permanet fidei. Hac de causa, Christus resuscitatus Se mundo non manifestat, ⁵⁷⁶ sed discipulis Suis, « his, qui simul ascenderant cum Eo de Galilaea in Ierusalem, qui nunc sunt testes Eius ad populum » (Act 13,31).

II. Resurrectio – Sanctissimae Trinitatis opus

648 Resurrectio Christi est obiectum fidei quatenus interventus est transcendens Ipsius Dei in creatione et in historia. In ea, Tres Personae divinae simul operantur et Suam propriam originalitatem manifestant. Ea per potentiam fit Patris qui « suscitavit » (Act 2,24) Christum, Filium Suum, et hoc modo humanitatem Eius — cum corpore Eius — modo perfecto in Trinitatem introduxit. Iesus definite revelatur « Filius Dei in virtute secundum Spiritum sanctificationis ex resurrectione mortuorum » (Rom 1,4). Sanctus Paulus insistit in manifestatione potentiae Dei ⁵⁷⁷ per operationem Spiritus qui humanitatem Iesu vivificavit mortuam et eam vocavit ad statum Domini gloriosum.

649 Filius autem Suam propriam operatur Resurrectionem virtute Suae potentiae divinae. Iesus annuntiat Filium hominis multa pati debere, mori et deinde resurgere (sensu activo verbi ⁵⁷⁸). Ceterum Ipse affirmat explicite: « Ego pono animam meam, ut iterum sumam eam. [...] Potestatem habeo ponendi eam et potestatem habeo iterum sumendi eam » (Io 10,17-18). « Credimus quod Iesus mortuus est et resurrexit » (1 Thess 4,14).

650 Patres Resurrectionem contemplantur a divina Christi procedentes Persona quae unita animae Suae permansit Suoque corpori inter ipsa per mortem separatis. « Propter unitatem naturae divinae, quae utrique hominis parti ex aequo inest, quae seiuncta separataque erant, rursum coeunt et coniunguntur. Atque ita ex partium coniunctarum divisione mors sequitur, ex divisarum autem coniunctione Resurrectio ». ⁵⁷⁹

III. Sensus et momentum Resurrectionis salvificum

651 « Si autem Christus non suscitatus est, inanis est ergo praedicatio nostra, inanis est et fides vestra » (1 Cor 15,14). Resurrectio imprimis confirmationem constituit omnium quae Christus Ipse fecit et docuit. Omnes veritates, etiam illae spiritui humano maxime inaccessibiles, suam iustificationem inveniunt, si Christus resurgens definitivum Suae auctoritatis divinae praebuit argumentum quod promiserat.

652 Resurrectio Christi adimpletio promissionum est Veteris Testamenti ⁵⁸⁰ et Iesu Ipsius in Eius vita terrestri. ⁵⁸¹ Locutio « secundum Scripturas » ⁵⁸² denotat Christi resurrectionem has implevisse praedictiones.

653 Veritas divinitatis Iesu Resurrectione confirmatur Eius. Ipse dixerat: « Cum exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia Ego sum » (Io 8,28). Crucifixi Resurrectio demonstrat Illum vere « Ego sum » esse, Filium Dei et Ipsum Deum. Sanctus Paulus potuit Iudaeis declarare: « Et nos vobis evangelizamus eam, quae ad patres Promissio facta est, quoniam hanc Deus adimplevit filiis eorum, nobis resuscitans Iesum, sicut et in psalmo secundo scriptum est: Filius meus es tu; ego hodie genui te » (Act 13,32-33). ⁵⁸³ Resurrectio Christi mysterio Incarnationis Filii Dei est arcte coniuncta. Ea est eius adimpletio secundum aeternum Dei consilium.

654 In Paschali mysterio duplex habetur ratio: Ipse per Suam Mortem nos a peccato liberat, per Suam Resurrectionem nobis accessum ad novam aperit vitam. Haec est imprimis iustificatio, quae nos in gratiam Dei restituit ⁵⁸⁴ « ut quemadmodum suscitatus est Christus a mortuis [...], ita et nos in novitate vitae ambulemus » (Rom 6,4). Ipsa in victoria consistit de morte peccati et in nova gratiae participatione. ⁵⁸⁵ Ipsa adoptionem filialem adimplet, quia homines fratres Christi efficiuntur sicut Iesus Ipse Suos appellat discipulos post Resurrectionem Suam: « Ite, nuntiate fratribus meis » (Mt 28,10). ⁵⁸⁶ Fratres non natura, sed gratiae dono, quia haec filiatio adoptiva participationem praestat realem in Filii unici vita, quae plene in Eius revelata est Resurrectione.

655 Resurrectio denique Christi — et Ipse Christus resuscitatus — principium est et fons nostrae resurrectionis futurae: « Christus resurrexit a mortuis, primitiae dormientium. [...] Sicut enim in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur » (1 Cor 15,20-22). In huius adimpletionis exspectatione, Christus resuscitatus in corde Suorum vivit fidelium. In Eo christiani gustant « virtutes [...] saeculi venturi » (Heb 6,5) et illorum vita a Christo in vitae divinae rapitur sinum ⁵⁸⁷ « ut et qui vivunt, iam non sibi vivant, sed Ei qui pro ipsis mortuus est et resurrexit » (2 Cor 5,15).

Compendium

656 Fides in Resurrectionem, ut obiectum, eventum habet simul historice testimonio confirmatum a discipulis qui realiter Resuscitato occurrerunt, et modo arcano transcendentem quatenus ingressum humanitatis Christi in gloriam Dei.

657 Sepulcrum vacuum et linteamina posita per se ipsa significant corpus Christi e vinculis mortis et corruptionis per potentiam Dei effugisse. Ea ad occursum cum Resuscitato discipulos praeparant.

658 Christus, « primogenitus ex mortuis » (Col 1,18), nostrae propriae resurrectionis est principium, iam nunc per nostrae animae iustificationem, ⁵⁸⁸ posterius per nostri corporis vivificationem. ⁵⁸⁹

(544) Liturgia Byzantina, Troparium in die Paschatis: Pentêkostárion (Romae 1884) p. 6.

(545) Cf Act 9,3-18.

(546) Cf Io 20,13; Mt 28,11-15.

(547) Cf Lc 24,3.22-23.

(548) Cf Lc 24,12.

(549) Cf Io 20,8.

(550) Cf Io 20,5-7.

(551) Cf Io 11,44.

(552) Cf Mc 16,1; Lc 24,1.

(553) Cf Io 19,31.42.

(554) Cf Mt 28,9-10; Io 20,11-18.

(555) Cf Lc 24,9-10.

(556) Cf 1 Cor 15,5.

(557) Cf Lc 22,31-32.

(558) Cf Act 1,22.

(559) Cf 1 Cor 15,4-8.

(560) Cf Lc 22,31-32.

(561) Cf Io 20,19.

(562) Cf Mc 16,11.13.

(563) Cf Lc 24,38.

(564) Cf Lc 24,39.

(565) Cf Io 20,24-27.

(566) Cf Lc 24,39; Io 20,27.

(567) Cf Lc 24,30.41-43; Io 21,9.13-15.

(568) Cf Lc 24,39.

(569) Cf Lc 24,40; Io 20,20.27.

(570) Cf Mt 28,9.16-17; Lc 24,15.36; Io 20,14.19.26; 21,4.

(571) Cf Io 20,17.

(572) Cf Io 20,14-15.

(573) Cf Io 20,14.16; 21,4.7.

(574) Cf 1 Cor 15,35-50.

(575) Vigilia Paschalis, Praeconium Paschale (« Exsultet »): Missale Romanum, editio typica (Typis Polyglottis Vaticanis 1970) p. 272.

(576) Cf Io 14,22.

(577) Cf Rom 6,4; 2 Cor 13,4; Phil 3,10; Eph 1,19-22; Heb 7,16.

(578) Cf Mc 8,31; 9,9.31; 10,34.

(579) Sanctus Gregorius Nyssenus, De tridui inter mortem et resurrectionem Domini nostri Iesu Christi spatio: Gregorii Nysseni opera, ed. W. Jaeger-H. Langerbeck, v. 9 (Leiden 1967) p. 293-294 (PG 46, 417); cf etiam Statuta Ecclesiae Antiqua: DS 325; Anastasius II, Epistula In prolixitate epistulae: DS 359; Sanctus Hormisdas, Epistula Inter ea quae: DS 369; Concilium Toletanum XI, Symbolum: DS 539.

(580) Cf Lc 24,26-27.44-48.

(581) Cf Mt 28,6; Mc 16,7; Lc 24,6-7.

(582) Cf 1 Cor 15,3-4; Symbolum Nicaenum-Constantinopolitanum: DS 150

(583) Cf Ps 2,7.

(584) Cf Rom 4,25.

(585) Cf Eph 2,4-5; 1 Pe 1,3.

(586) Cf Io 20,17.

(587) Cf Col 3,1-3.

(588) Cf Rom 6,4.

(589) Cf Rom 8,11.