Alle ore 18 di oggi, nella Basilica di San Paolo fuori le Mura, viene consegnata a Sua Beatitudine Christodoulos, Arcivescovo di Atene e di tutta la Grecia, parte della Catena della prigionia di San Paolo, che si conserva nella Basilica dedicata all’Apostolo.
Il reliquiario in alabastro contenente due anelli della catena fu eseguito per disposizione di Papa Giovanni Paolo II di v.m., e viene consegnato al Primate della Chiesa Ortodossa di Grecia dal Card. Andrea Cordero Lanza di Montezemolo, Arciprete della Basilica, a nome del Santo Padre.
Questo il testo del discorso che Sua Beatitudine Christodoulos pronuncia nel corso della Celebrazione:
● DISCORSO DI SUA BEATITUDINE CHRISTODOULOS
«Chargé sept fois de chaînes, exilé, lapidé, devenu un héraut en Orient et en Occident, il a reçu la renommée éclatante que lui méritait sa foi. Après avoir enseigné la justice au monde entier et atteint les bornes de l’Occident, il rendit témoignage devant les gouvernants ; c’est ainsi qu’il quitta le monde et s’en alla au séjour de sainteté – illustre modèle de constance »1.
Ce passage est de saint Clément, évêque de Rome2 qui, selon saint Irénée, « avait vu les apôtres eux-mêmes et avait été en relations avec eux »3. Écrit trente ans après l’exécution de saint Paul dans ce lieu, il montre que son auteur a suivi les événements de près et résume magistralement la vie de l’Apôtre.
Avec mes compagnons de voyage, nous venons en pèlerinage dans ce lieu saint pour rendre hommage au héraut de l’évangile du Christ ; celui qui, plus que tout autre, a peiné et bravé les périls pour la gloire de notre Seigneur crucifié et ressuscité.
Devant nous se tient une figure et vie apostolique unique, enflammée de passion divine, submergée d’éclairs de la connaissance éclairée, éclatante de visions, telle que ses lettres divinement inspirées nous la révèlent. Dans les premières, il apparaît transporté au ciel, dynamique et concis. Dans les lettres écrites durant sa captivité, il est plutôt théologien et mystique, philosophant sur le plan de Dieu pour notre salut. Dans ses lettres pastorales, enfin, il s’avère le père spirituel pragmatique.
Nous évoquons avec une émotion sacrée, la scène, conservée par la tradition, concernant la décapitation de l’Apôtre un matin d’automne en 67. Mains liées, enchaîné pour avoir prêché l’évangile du Christ, tourné vers l’orient, regardant l’étoile du matin qui annonce la levée du soleil dans le firmament, regardant essentiellement le Soleil de justice, l’apôtre Paul adresse à haute voix sa dernière prière à Dieu. Il utilise le même langage sacré que le Ressuscité, lorsque du ciel il appelle à Son service Saoul égaré « ne respirant toujours que menaces et meurtres contre les disciples du Seigneur »4 aux abords de Damas5. Sa tête tombe par terre et son âme se lève au ciel. Sa bouche, qui n’a jamais dit un mot sans que celui-ci n’exhale au loin le doux parfum du Christ, s’est tue à jamais. Mais sa voix n’a pas été étouffée. Elle retentit encore aujourd’hui dans les textes divinement inspirés de ses lettres qui manifestent le parcours spirituel et la maturation de celui qui a été appelé le Premier après l’Un.
Nous vénérons aujourd’hui les chaînes dont Onésiphore n’a pas eu honte6. Non seulement nous les vénérons, mais nous en recevrons un fragment de vos mains, avec la bénédiction de Sa Sainteté le pape Benoît XVI. L’Église de Grèce reçoit ce fragment des chaînes de l’apôtre Paul, comme une relique très précieuse. Son peuple aimant Dieu, son pieux clergé, ses dignes moines et moniales l’accueilleront avec le dû recueillement et honneur.
Nous venons en humbles pèlerins dans ce lieu sacré associé au souvenir de l’apôtre Paul, fondateur de l’Église de Grèce. Nous en repartirons tenant avec ferveur entre les mains ce trésor sacré destiné à notre Église.
La Grèce tire fierté d’avoir l’apôtre Paul comme père spirituel et docteur, d’avoir été initiée par lui à la vérité de l’évangile, et pas seulement elle, mais l’Europe tout entière.
L’homme assis devant le métier à tisser à Éphèse et à Corinthe ou dans l’atmosphère étouffante de son cachot à Rome écrivant ses lettres inspirées, pouvait dire de lui-même :
Avec la lice du métier à tisser du Christ
je fabrique la robe du Dieu vivant7.
Si un homme pouvait se vanter d’avoir magistralement tissé le tapis spirituel de la civilisation européenne occidentale, en utilisant la trame divine, c’est-à-dire les principes évangéliques et les valeurs spirituelles, ce serait le fabricant de tentes de Tarse.
Sans nul doute, l’apôtre Paul appartient aux figures immenses et aux grands formateurs de l’Occident.
Ceux qui cherchent la grandeur personnelle, constateront qu’à lui seul, l’être humain ne possède pas de splendeur. Seule la noblesse de sa vocation et son dévouement à une mission surhumaine font de lui une personne vraiment grande.
C’est la grandeur de l’apôtre Paul. La fidélité à sa vocation : être chrétien et héraut de l’évangile, être martyr de Jésus Christ.
Conservant le legs spirituel de l’Apôtre, l’Église de Grèce gardera avec reconnaissance et vénérera la chaîne de l’envoyé de Jésus Christ.
C’est à juste titre que nous remercions Sa Sainteté de nous confier ce fragment de la chaîne précieuse de l’apôtre Paul. À notre tour, nous offrons sa sainte icône à cette belle église aux effluves byzantins et à ses gardiens, la pieuse communauté bénédictine à la vocation œcuménique. C’est l’antidoron de notre gratitude pour ce don et le souvenir de notre pèlerinage ici. Permettez-nous de saluer aussi cordialement l’archiprêtre de cette basilique patriarcale, Son Éminence le cardinal Andrea Cordero Lanza de Montezemolo.
Souhaitons que cette chaîne de l’apôtre Paul soit le lien infrangible unissant l’Orient et l’Occident par le lien de l’amour, ainsi que le monde entier « par le lien de la paix »8.
_____________________
1
In vincula septies conjectus, fugatus, lapidatus: et præco factus in Oriente ac Occidente, eximium fidei suæ decus accepit. Cum totum mundum docuisset, et ad Occidentis terminos venisset (59), ac sub principibus martyrium passus esset; sic e mundo migravit, et in locum sanctum abiit, patientiæ summum exemolar factus. Clément de Rome, Épître aux Corinthiens, 5, 6.
2 92-101 après J.-C.
3 Irénée de Lyon, Contre les hérésies, [Fragments], livre III, 3, 3, § 14.
4 Ac 6, 1.
5 Voir Ac 9, 3-9.
6 II Tm 1, 16.
7 Joseph Holzner, Paul de Tarse.
8 Ep 4, 3. [01845-03.01] [Texte original: Français]
● TRADUZIONE IN LINGUA GRECA
«In vincula septies conjectus, fugatus, lapidatus: et præco factus in Oriente ac Occidente, eximium fidei suæ decus accepit. Cum totum mundum docuisset, et ad Occidentis terminos venisset (59), ac sub principibus martyrium passus esset; sic e mundo migravit, et in locum sanctum abiit, patientiæ summum exemolar factus».
[Clementis I Rom. pont. opera genuina].
«Ἑπτάκις δεσμὰ φορέσας, φυγαδευθείς, λιθασθείς, κῆρυξ γενόμενος ἔν τε τῇ ἀνατολῇ καὶ ἐν τῇ δύσει, τὸ γενναῖον τῆς πίστεως αὐτοῦ κλέος ἔλαβεν· δικαιοσύνην διδάξας ὅλον τὸν κόσμον, καὶ ἐπὶ τὸ τέρμα τῆς δύσεως ἐλθὼν καὶ μαρτυρήσας ἐπὶ τῶν ἡγουμένων, οὕτως ἀπηλλάγη τοῦ κόσμου, καὶ εἰς τὸν ἅγιον τόπον ἐπορεύθη, ὑπομονῆς γενόμενος μέγιστος ὑπογραμμός»
[Κλήμεντος Ρώμης, Α΄ Κορινθίους, Migne P.G., I, E, 219 – 220].
Τὸ ἀπόσπασμα αὐτὸ τοῦ Κλήμεντος Ἐπισκόπου Ῥώμης (92 – 101 μ.Χ.) τοῦ «ἑωρακότος τοὺς μακαρίους ἀποστόλους, καὶ συμβεβληκότος αὐτοῖς» κατὰ τὸν Εἰρηναῖον (Ἔλεγχος ψευδωνύμου γνώσεως [Ἀποσπάσματα], Βιβλίον Γ΄ ΙΙΙ, 3, παρ. 14, ΒΕΠΕΣ τ. 5 σελ. 143) γραφὲν τριάντα χρόνια μετὰ τὴν ἐκτέλεση τοῦ Ἀποστόλου Παύλου κοντὰ στὸν τόπο αὐτὸ, δείχνει, ὅτι αὐτὸς ποὺ τὸ ἔγραψε εἶχε παρακολουθήσει τὰ γεγονότα ἀπὸ κοντὰ καὶ ἀποτελεῖ τρόπον τινὰ μνημειώδη περίληψη τῆς ζωῆς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου.
Ἐπισκεπτόμαστε τὸν ἱερὸ αὐτὸ τόπο μετὰ τῆς Τιμίας Συνοδείας μας γιὰ νὰ προσκυνήσουμε καὶ νὰ ἀποδώσουμε τὸν ὀφειλόμενο σεβασμό μας στὸν κήρυκα τοῦ εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, τὸν περισσοτέρως κοπιάσαντα καὶ κινδυνεύσαντα γιὰ τὴν δόξα τοῦ σταυρωθέντος καὶ Ἀναστάντος Κυρίου μας.
Ἐνώπιον μας ἵσταται ἡ μοναδική, ἡ φλογισμένη ἀπὸ τὰ ἔνθεα πάθη, ἡ πλημμυρισμένη ἀπὸ τὶς ἀστραπὲς τῆς φωτισμένης γνώσεως, ἡ λαμπερὴ ἀπὸ τὰ ὁράματα ἀποστολικὴ μορφὴ καὶ ζωή, ὅπως ἀποκαλύπτεται στὶς θεόπνευστες ἐπιστολὲς του. Στὶς πρῶτες παρουσιάζεται μεταρσιωμένος, δυναμικός, καὶ πυκνός σὲ νοήματα. Στὶς ἐπιστολές τῆς αἰχμαλωσίας του εἶναι μᾶλλον θεολόγος καὶ μυστικιστὴς ποὺ φιλοσοφεῖ πάνω στὰ σχέδια τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν σωτηρία μας. Τέλος στὶς ποιμαντικὲς ἐπιστολὲς του δείχνεται ὁ πρακτικὸς πνευματικὸς πατέρας.
Ἀναπλάθουμε μὲ ἱερὴ συγκίνηση τὴν σκηνὴ ποὺ διασώζει ἡ παράδοση τοῦ ἀποκεφαλισμοῦ τοῦ Ἀποστόλου ἕνα πρωὶ τοῦ φθινοπώρου τοῦ ἔτους 67 μ.Χ. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μὲ δεμένα τὰ χέρια, φέροντας τὰ τίμια δεσμὰ ποὺ τοῦ φόρεσαν, ἐπειδὴ ἦταν κήρυκας τοῦ εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, γυρισμένος πρὸς τὴν ἀνατολή, ἀτενίζοντας τὸν ἀστέρα τὸν ἑωθινὸ τὸν προμηνύοντα τὴν ἄνοδο στὸ στερέωμα τοῦ ἡλίου, οὐσιαστικὰ ἀτενίζοντας τὸν νοητὸν Ἥλιο τῆς Δικαιοσύνης, ἀπευθύνει μεγαλόφωνα πρὸς τὸν Θεὸ τὴν τελευταία προσευχή του, στὴν ἱερὴ γλῶσσα ποὺ μεταχειρίστηκε ἀπὸ τὸν οὐρανὸ ὁ Ἀναστάς, ὅταν καλοῦσε τὸν πλανεμένο Σαούλ, «τὸν ἐμπνέοντα ἀπειλῆς καὶ φόνου εἰς τοὺς μαθητὰς τοῦ Κυρίου» (πρβλ. Πράξεων θ΄ 1), στὴν ὑπηρεσία Του, στὴν πύλη τῆς Δαμασκοῦ (Πράξεων θ΄ 3 – 9). Τὸ κεφάλι του ἔπεσε καταγῆς καὶ ἡ ψυχή του ὑψώθηκε στοὺς οὐρανούς, τὸ στόμα του, ποὺ οὔτε μία λέξη δὲν εἶπε ποτὲ χωρὶς νὰ ἀποπνέει τὴν εὐωδία τοῦ Χριστοῦ, σιώπησε γιὰ πάντα. Ἀλλὰ ἡ φωνή του δὰν ἀφανίσθηκε. Ἠχεῖ μέχρι καὶ σήμερα ἀπὸ τὰ θεόπνευστα κείμενα τῶν ἐπιστολῶν του, ποὺ φανερώνουν ὅλη τὴν πνευματικὴ διαδρομὴ καὶ ὡρίμανση ἐκείνου ποὺ χαρακτηρίστηκε ὁ Πρῶτος μετὰ τὸν Ἕνα.
Τὴν ἅλυση ποὺ δὲν ἐπαισχύνθηκε ὁ Ὀνησιφόρος (Β΄ Τιμοθέου α΄ 16) προσκυνοῦμε σήμερα καὶ δὲν προσκυνοῦμε μόνο, ἀλλὰ καὶ τμῆμα της ἀπὸ τὰ χέρια Σας, μὲ τὴν εὐλογία τῆς Αὑτοῦ Ἁγιότητος Πάπα Βενεδίκτου τοῦ ΙΣΤ΄ θὰ παραλάβουμε. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος παραλαμβάνει τὸ τμῆμα αὐτὸ τῆς ἁλύσεως τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ὡς τιμαλφέστατο κειμήλιο, καὶ ὁ φιλόχριστος λαός καὶ ὁ θεοφιλὴς ἱερὸς Κλῆρος καὶ οἱ σεμνότατοι μοναχοὶ καὶ μοναχὲς θὰ τὸ ὑποδεχθοῦν μὲ τὴν ἐπιβαλλομένη κατάνυξη καὶ τιμή.
Προσήλθαμε ταπεινοὶ προσκυνητὲς στὸν ἱερὸ αὐτὸ τόπο, ποὺ συνδέεται μὲ τὴ μνήμη τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, τοῦ ἱδρυτοῦ τῆς καθ’ Ἑλλάδα Ἐκκλησίας, καὶ θὰ ἀποχωρήσουμε κρατώντας μὲ εὐλάβεια στὰ χέρια μας γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας τὸ ἱερὸ τοῦτο θησαύρισμα.
Ἡ Ἑλλάδα μεγαλύνεται, ὅτι ἔχει τὸν Ἀπόστολο Παῦλο πνευματικὸ πατέρα καὶ διδάσκαλο της καὶ ὅτι τὴν προσήγαγε στὴν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου καὶ οὐ μόνον αὐτή, ἀλλὰ καὶ ὅλη τὴν Εὐρώπη.
Ὁ ἄνθρωπος ποὺ καθόταν στὸν ἀργαλειὸ στὴν Ἔφεσσο καὶ στὴν Κόρινθο ἢ στὸν ἀποπνικτικὸ ἀέρα τοῦ κελλιοῦ του στὴν Ῥώμη γράφοντας τίς ἐμπνευσμένες ἐπιστολές του μποροῦσε νὰ πεῖ γιὰ τὸν ἑαυτό του :
«Μὲ τὶς σαΐτες τοῦ ἀργαλειοῦ τοῦ Χριστοῦ
ὑφαίνω τὸ φόρεμα τοῦ ζωντανοῦ Θεοῦ» (Holzner)
Ἂν ὑπάρχει ἄνθρωπος ποὺ νὰ μπορεῖ νὰ καυχηθεῖ, ὅτι ὕφανε μὲ ἀριστοτεχνία τὸν πνευματικὸ τάπητα τοῦ δυτικοῦ – εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ χρησιμοποιώντας τὸ θεϊκὸ στημόνι, δηλαδὴ τὶς εὐαγγελικὲς ἀρχὲς καὶ πνευματικὲς ἀξίες, αὐτὸς εἶναι ὁ σκηνοποιὸς τῆς Ταρσοῦ.
Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος χωρὶς ἀμφιβολία ἀνήκει στὶς ἀπόλυτα μεγάλες μορφὲς καὶ στοὺς πιὸ μεγάλους διαμορφωτὲς τῆς Δύσεως.
Ὅσοι ζητοῦν τὸ προσωπικὸ του μεγαλεῖο θὰ διαπιστώσουν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος μόνος του δὲν ἔχει μεγαλεῖο. Μόνο τὸ μεγαλεῖο τῆς κλήσεώς του καὶ ἡ ἀκαταπόνητη ἀφιέρωση του σὲ μία ὑπεράνθρωπη ἀποστολὴ τὸν ἀναδεικνύει ἀληθινὰ μεγάλον.
Αὐτὸ ἦταν τὸ μεγαλεῖο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Ἡ ἀφοσίωσή του στὴν κλήση του. Νὰ γίνει χριστιανός καὶ κήρυκας τοῦ Εὐαγγελίου καὶ μάρτυρας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ποὺ κρατεῖ τὶς πνευματικὲς παρακαταθῆκες τοῦ Ἀποστόλου θὰ κρατεῖ μὲ εὐγνωμοσύνη καὶ θὰ ἀσπάζεται μὲ εὐλάβεια τὴν Ἅλυση τοῦ ἀπεσταλμένου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἀξιοχρέως εὐχαριστοῦμε τὴν Αὑτοῦ Ἁγιότητα γιὰ τὴν παράδοση τοῦ τμήματος τῆς τιμίας Ἁλύσεως τοῦ Ἀποστόλου Παύλου καὶ μὲ εὐγνώμονα διάθεση προσφέρουμε σ’ αὐτὸ τὸν περικαλλῆ Ναὸ μὲ τὶς βυζαντινὲς ἐνθυμήσεις καὶ στοὺς φύλακές του, τὴν εὐλαβῆ μοναστικὴ κοινότητα τοῦ Ἁγίου Βενεδίκτου μὲ τὴν οἰκουμενικὴ κλήση, τὴν ἱερὴ αὐτὴ εἰκόνα του. Εἶναι τὸ ἀντίδωρον τῆς εὐγνωμοσύνης μας γιὰ τὴν προσφορὰ αὐτὴ καὶ τὸ ἐνθύμιο τοῦ ἐνταῦθα προσκυνήματος μας. Ἃς μᾶς ἐπιτραπεῖ ἐπίσης νὰ χαιρετίσουμε ὁλοθύμως καὶ τὸν Πρωθιερέα αὐτῆς τῆς περιφήμου Πατριαρχικῆς Βασιλικῆς, Ἐκλαμπρότατο Καρδινάλιο Ἀνδρέα Κορδέρο Λάντσα ντὶ Μοντετσέμολο.
Εἴθε ἡ Ἅλυση αὐτὴ τῶν δεσμῶν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου νὰ συνδέσει ἀκατάλυτα, τῷ συνδέσμῳ τῆς ἀγάπης ἀνατολὴ καὶ δύση καὶ τὸν κόσμο ὁλόκληρο «ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης» (Ἐφεσ. δ΄ 3).
[01845-AA.01] [Texte original: Français]
[B0655-XX.02]
